Για το Textilen της Μαρίας Ευσταθιάδη.

Ο Βίκτωρ Αρδίττης είναι ένας πραγματικός άνθρωπος του θεάτρου. Διανοούμενος, θεωρητικός, δάσκαλος και άνθρωπος της σκηνής ταυτόχρονα, ανάμεσα σε άλλα έχει εργαστεί και έχει υποστηρίξει με επιμονή το σύγχρονο ελληνικό έργο. Αυτές τις μέρες βρίσκεται για ακόμη μια φορά αντιμέτωπος με ένα σύγχρονο έργο που ανεβαίνει για πρώτη φορά στη σκηνή.

Το Textilen της Μαρίας Ευσταθιάδη, έργο γραμμένο το 2012, παρουσιάζεται από το Ελληνικό Φεστιβάλ ίσως σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Μια οικογένεια που γνώρισε την άνθηση και τώρα βρίσκεται σε αποσύνθεση, συναισθήματα αγάπης και μίσους, επικίνδυνες ισορροπίες, δομές υπό αμφισβήτηση όμως και άρρηκτες σχέσεις. Πόσο τόλμη χρειάζεται για να ξεφύγει κανείς από τα αόρατα δεσμά του; Πόσο θάρρος χρειάζεται για να πιστέψει πως μπορεί να υπάρχει και ένα μέλλον διαφορετικό από αυτό που προαποφασίστηκε για εκείνον;  Ένα εξαιρετικό ποιητικό έργο από μια «διαφορετική» και ηχηρή φωνή, από τις πιο ενδιαφέρουσες της ελληνικής δραματουργίας, με ένα ξεχωριστό στίγμα.

Με αφορμή το Textilen, ο Βίκτωρ Αρδίττης, μιλάει στο Greek Play Project.

Το TEXTILEN είναι ένα έργο πάνω στην αποσύνθεση μιας πλούσιας αστικής οικογένειας στη σημερινή Ελλάδα. Δεν πρόκειται όμως απλά για την ιστορία μιας οικογένειας, αλλά για την ιστορία μιας οικογένειας εντός της Ιστορίας της ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού. Πως συνομιλεί κατά τη γνώμη σας το έργο με το παρόν της ελληνικής κοινωνίας;

Το έργο της Μαρίας Ευσταθιάδη αποφεύγει – ευτυχώς – τις εύκολες αναφορές στην επικαιρότητα, ελληνική ή άλλη. Υλικό της είναι οι βαθύτερες δομές της ελληνικής κοινωνίας: της προβληματικής ελληνικής οικογένειας και του κολοβού ελληνικού καπιταλισμού. Είναι αξιοπερίεργο πόσο η σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή επιμένει πάνω στο θέμα της Οικογένειας. Φαντάζομαι τον εντυπωσιασμό των μελετητών όταν έναν αιώνα μετά θα μελετάνε την τέχνη των αρχών του 21ου αιώνα, των χρόνων της κρίσης: τον κινηματογράφο, το θέατρο, αλλά και την πεζογραφία. Τι πόνο, τι τραύματα, τι κρυμμένα μυστικά κρύβουν οι ελληνικές οικογένειες που μέχρι πριν λίγο ήσαν η εγγύηση της κοινωνικής συνοχής. Ωστόσο, το Textilen (είναι το όνομα της υφαντουργίας που ίδρυσε ο τύραννος παππούς – η λέξη έχει να κάνει με το ύφασμα, την ύφανση και την υφή, αλλά και το κείμενο/text) δεν παίζεται σε αυτό το αφηρημένο γενικό επίπεδο λόγου και νοήματος, αλλά στην ενορχήστρωση των μικρών θραυσμάτων ρεαλισμού και «πραγματικότητας» σε μια εντελώς θεατρική συνθήκη που ανοίγει τους ορίζοντες των σημασιών και των συσχετισμών.

Η Μαρία Ευσταθιάδη πειραματίζεται στα έργα της με την φόρμα και σπάει τις παραδοσιακές θεατρικές δομές. Πόσο εύκολο είναι να αντιμετωπιστεί σκηνικά αυτός ο πειραματισμός στο TEXTILEN;

Η Μαρία Ευσταθιάδη είναι μια συγγραφέας που βλέπει πολύ θέατρο και παρακολουθεί τις σύγχρονες σκηνικές αναζητήσεις. Γράφει, ωστόσο, μόνη της σε μια αμιγώς ποιητική συνθήκη και «στέλνει» τα έργα της στη Σκηνή, ξέροντας πλέον πως εκεί θα υπάρξουν και θα κριθούν. Στο Textilen υπάρχει ένας εξαιρετικά προκλητικός καταιγισμός σκηνικών προτάσεων που αφορούν τη θεατρική φόρμα. Ο Δημήτρης Καμαρωτός σωστά την είπε  «αναρχική δραματουργία». Γνωριζόμαστε χρόνια και παρακολουθώ το έργο της από κοντά. Επέμενα πάντα να τη συμβουλεύω να βάζει στο χαρτί όλες της τις ιδέες, δίχως να την απασχολεί αν είναι υλοποιήσιμες, αναπαραστάσιμες, οικονομικές, ή έστω, ακόμη, το πώς ακριβώς μπορούν να υλοποιηθούν. Αυτή είναι δουλειά δική μας, των ανθρώπων της σκηνής, κι έχουμε ανάγκη αυτή τη μεγάλη απίθανη σύλληψη ενός συγγραφέα-ποιητή. Ομολογώ, πως αισθάνομαι αδιέξοδη και ασφυκτική τη δραματουργία που κυνηγά το άμεσα και εύκολα σκηνικά εφικτό. Όσο, εξίσου, αισθάνομαι αδιέξοδη τη συχνά ψευτο-προσωπική χειρονομία των παραστάσεων με επινοημένο κείμενο που γράφει ο θίασος, ή τις εύκολες δραματουργικές συνθέσεις ανόμοιων υλικών. Η Σκηνή έχει ανάγκη ισχυρών συνομιλητών, κειμένων με ισχυρή δομή και δυνατή γραφή.

Η μνήμη είναι κυρίαρχο στοιχείο στα έργα της Ευσταθιάδη. Ποιος είναι ο ρόλος της μνήμης στο TEXTILEN;

Το στοίχημα, το ζητούμενο, της δραματουργίας και της παράστασης είναι να κάνει σκηνικά απτή τη μνήμη – με μια έννοια τίποτα πιο δύσκολο: να φέρει στη σκηνή το άρρητο και το κρυμμένο, και, ταυτόχρονα, να μη χάσει τίποτα από το χιούμορ και τη ζωντάνια των εντάσεων και των συγκρούσεων. Ελπίζουμε η παράσταση να είναι «ζωντανό» θέατρο, θελκτικό και γοητευτικό. Γιατί, όπως σοφά είπε ο Πήτερ Μπρουκ, «στο θέατρο ο διάβολος είναι η πλήξη». Στο Textilen συνυπάρχουν επί σκηνής τρεις γενιές μιας οικογένειας (και τρεις γενιές ηθοποιών) υπό την επιτήρηση κάποιων ασώματων Φωνών, όλοι κλεισμένοι σε μια φυσαλίδα μνήμης, όπου το όνειρο γίνεται εφιάλτης. Θα καταφέρει η μικρή Κόρη να σπάσει το κουκούλι καίγοντας τα όλα;

Τι ήταν αυτό που κέντρισε το ενδιαφέρον σας στο συγκεκριμένο έργο; 

Τώρα πια, λίγες μέρες πριν από το πρώτο ανέβασμα, μου είναι εντελώς σαφές. Η πρόκληση να δημιουργήσουμε έναν κόσμο (7 ηθοποιών και 9 ρόλων) που θα ανασαίνει με την ίδια ανάσα. Όπου θα συνυπάρχουν οι ζωντανοί με τους νεκρούς, το παρελθόν με διαφορετικά επίπεδα παρόντος, τα ανόμοια υλικά ενορχηστρωμένα σε μια παρτιτούρα μεγάλης ακρίβειας. Το περίφημο «όλοι επί σκηνής» της σύγχρονης θεατρικής πράξης, το οποίο ενστερνίζεται η Ευσταθιάδη ήδη στη γραφή της, μας σπρώχνει εδώ σε μια χορογραφία νημάτων και ιστοριών που συμπλέκονται και χωρίζουν, σε μια ρυθμολογία εντάσεων και υφέσεων. Όπου οι ηθοποιοί θα είναι ταυτόχρονα και ρόλοι και περφόρμερ – με αλαφράδα.

Τι πιστεύετε για τη σύγχρονη ελληνική δραματουργία;

Είναι πλέον γεγονός, υπάρχει μια νέα γενιά ελλήνων θεατρικών συγγραφέων που διαφοροποιείται ριζικά από τη νεο-νατουραλιστική προηγούμενη γενιά. Βρήκε σιγά-σιγά και με δυσκολία το δρόμο της για τη σκηνή. Παρά τις αντιδράσεις κάποιων κριτικών και παρά τις επιφυλάξεις των νεώτερων ανθρώπων της σκηνής που «φοβούνται» τη σχέση με τον ζώντα συγγραφέα πλάι μας. Το πρώτο ανέβασμα είναι μια ειδική ευθύνη. Αλλά τελικά είναι συναρπαστικό να αντιμετωπίζεις ένα «άγραφο» στη σκηνή έργο που έχει μόλις γραφτεί πλάι μας, στη γλώσσα μας.

Το Textilen της Μαρίας Ευσταθιάδη ανεβαίνει για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών στις 6 Ιουλίου 2015 (Πειραιώς 260, Χώρος Η’).

Η σκηνοθεσία είναι του Βίκτωρα Αρδίττη, τα σκηνικά και τα κοστούμια του Αντώνη Δαγκλίδη, η μουσική και ο ήχος του Δημήτρη Καμαρωτού, η κίνηση της Ίριδας Νικολάου και οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη.

Παίζουν οι ηθοποιοί: Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Ρηνιώ Κυριαζή, Ντένης Μακρής,

Περικλής Μουστάκης, Θέμις Μπαζάκα, Σοφία Σεϊρλή, Μάνος Σταλάκης,

και οι: Γιώργος Βουρδαμής, Θέμης Θεοχάρογλου.