Η Ειρήνη Αναγνωστοπούλου συγγραφέας, ηθοποιός, στιχουργός και ερμηνεύτρια της παιδικής παράστασης  Ένας ελέφαντας στο δωμάτιο συζητά μαζί μας και μας παρουσιάζει όσα πρόκειται να δούμε και να ακούσουμε για δεύτερη χρόνια στο χώρο της Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη» (Κάθε Κυριακή στις 11:00 π.μ).

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης σας για να γράψετε το συγκεκριμένο θεατρικό έργο; Γιατί επιλέξατε να απευθύνεται σε παιδιά;

Όλα ξεκίνησαν από μια εικόνα. Αυτή ενός μικρού αγοριού που παίζει με τον παππού του ταξίδια στο φεγγάρι. Ο παππούς έχει αστείρευτη φαντασία αλλά χάνει τη μνήμη του. Ο διάλογος μεταξύ μνήμης και φαντασίας ήταν το θέμα που κρυβόταν πίσω από αυτή την εικόνα και δημιουργικά ήταν πολύ γοητευτικό. Η συγκεκριμένη εικόνα μιλούσε στο παιδί μέσα μου και άρα από την αρχή το έργο… διάλεξε κατά κάποιον τρόπο το κοινό του. Ωστόσο, το Ένας Ελέφαντας στο Δωμάτιο δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά. Ίσως μάλιστα να αφορά περισσότερο εμάς τους μεγάλους μου ξεχνάμε να δούμε τα σημαντικά πράγματα που βρίσκονται μπροστά μας.

«Ένας ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι μια αγγλική έκφραση για ένα πρόβλημα που όλοι γνωρίζουμε αλλά κάνουμε πως δεν υπάρχει. Αυτό είναι το νόημα του τίτλου του έργου; Ποιο είναι το πρόβλημα που δεν βλέπουν οικειοθελώς οι ήρωες;

Ο Ελέφαντας στην παράσταση είναι πέρα για πέρα υπαρκτός. Μπορεί να τον φτιάχνει  η παιδική φαντασία και η ανάγκη ενός παιδιού σε μια στιγμή μοναξιάς, αλλά αποκτά υπόσταση και ρόλο πρωταγωνιστικό! Μέσα από τα παιδικά μάτια ο Ελέφαντας είναι ορατός. Οι μεγάλοι είναι που δεν βλέπουν αυτόν τον φανταστικό φίλο. Γιατί; Μα επειδή ξεχνάνε. Είτε ακούσια είτε από επιλογή, ξεχνάνε να δουν τα σημαντικά πράγματα που βρίσκονται μπροστά τους. Ποια είναι αυτά; Να αφιερώσουν χρόνο στη στιγμή, να αφήσουν χώρο για παιχνίδι, να δώσουν χώρο στο παιδί τους, να γίνουν για λίγο παιδιά. Τη στιγμή όμως που θα αφεθούν και θα δουν τον Ελέφαντα μέσα στο δωμάτιο μεταφορικά, τον βλέπουν και κυριολεκτικά και τότε … αρχίζει το παιχνίδι.

Είναι θεωρείτε «συνθήκη των καιρών» να παίζουμε κρυφτό από τα προβλήματα μας, να αναβάλουμε την επίλυση τους και να τα αποφεύγομαι συστηματικά;

Είναι συνθήκη των καιρών να τρέχουμε. Δεν ξέρω αν τρέχουμε να προλάβουμε κάτι, να αποφύγουμε κάτι ή να κρυφτούμε από κάτι. Το να αποφεύγει κανείς τα προβλήματα του δεν είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει, αλλά έχει τουλάχιστον μια λογική. Όμως οι άνθρωποι δεν αποφεύγουν μόνο αυτά. Αποφεύγουν και την αλήθεια τους, τον ίδιο τους τον εαυτό, ακόμα και τα καλά που έχει να τους δώσει η ζωή που φτιάξανε. Αυτό για μένα είναι το πιο παράδοξο και το πιο τρομακτικό. 

Γιατί επιλέγετε να θίξετε το θέμα τις μνήμης;

Γιατί δεν θέλω να ξεχάσω, γιατί δεν θέλω να με ξεχάσουν, γιατί προσπαθώ να ξεχάσω τις ειδήσεις που διαβάζω, γιατί είναι μέρες που ξεχνάω να αφιερώσω χρόνο στους αγαπημένους μου ανθρώπους, γιατί στριμώχνω ξεχασμένα πράγματα στις ντουλάπες μου, γιατί με έχουν γοητεύσει άνθρωποι που έχαναν τη μνήμη τους, όσο οδυνηρό κι αν ήταν αυτό για τους δικούς τους ανθρώπους, γιατί αναρωτιόμουν πάντοτε που χάνονται όλα εκείνα που ξεχνάμε, γιατί ανακάλυψα μελετώντας τη λειτουργία του εγκεφάλου ότι η μνήμη και η φαντασία είναι δυο λειτουργίες με κοινή αφετηρία,  γιατί πολλές φορές γυρνάω πίσω να τσεκάρω αν ξέχασα το μάτι της κουζίνας ανοιχτό. Για όλα αυτά μαζί. Και γιατί οι ελέφαντες δεν ξεχνάνε ποτέ το δέντρο που είχε την καλύτερη τροφή και επιστρέφουν πάντα εκεί. 

Τι σχέση πιστεύετε ότι έχουν τα παιδιά με την μνήμη και τις αναμνήσεις;

Αλήθεια, πώς μπορεί να συνδεθεί ένα παιδί με τη μνήμη; Σίγουρα με έναν τρόπο άμεσο και πρακτικό. Όπως ας πούμε αν κάποιος ξεχάσει τα γενέθλιά του!  Στα παιδιά νομίζω λειτουργεί το βίωμα- το εδώ και τώρα. Προφανώς και τα βιώματα καταγράφονται αλλά τα παιδιά σπάνια αναπολούν. Ζουν στη στιγμή. Αυτή είναι η δύναμή τους σε αντίθεση με εμάς. Γι αυτό κι εκείνα μπορούν να δουν τον ελέφαντα μέσα στο δωμάτιο!

Πως πιστεύετε ότι μοιάζουν τα γηρατειά; Είναι μια μεγάλη αναπόληση, μια επιστροφή στις μνήμες και αναμνήσεις μας;

Τα γηρατειά είναι το στάδιο ολοκλήρωσης μιας πορείας. Το πώς θα είναι έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με το πως ήταν η πορεία που προηγήθηκε.  Και φυσικά με το αν υπάρχει υγεία. Μπορεί τα γηρατειά να είναι ολοκλήρωση, πληρότητα, σοφία, χαρά.  Ή μπορεί να εμπεριέχουν ματαίωση, πίκρα, μοναξιά.  Πάντα θαύμαζα τους ηλικιωμένους ανθρώπους που είχαν χιούμορ, όρεξη για ζωή, που ήταν ζιζάνια και δε έβρισκαν ησυχία. Να σας πω, αυτοί δεν είχαν και τόσο χρόνο για αναπόληση. Θύμιζαν περισσότερο παιδιά. Μακάρι μια μέρα να τους μοιάσουμε και μακάρι να μοιάζουν έτσι τα γηρατειά.

Έχετε συνυπάρξει με άτομο που νοσεί από Alzheimer; Σας φοβίζει σαν ιδέα κάποια στιγμή να χάσετε τις μνήμες σας;

Ναι, έχω συνυπάρξει και είναι τρομακτικό. Κυρίως γιατί ο ίδιος ο άνθρωπος που το βιώνει τρομάζει όταν χάνεται μέσα στην πραγματικότητα και δεν ξέρει πού βρίσκεται. Και φυσικά δε θα ήθελα να χάσω ούτε τη μνήμη μου ούτε το μυαλό μου. Όμως αυτοί οι φόβοι δεν είναι το κέντρο βάρους του έργου. Η πρόκληση άλλωστε όταν γράφεις ένα έργο για παιδιά είναι να φωτίσεις το ζήτημα  (εν προκειμένω το «ξεχνάω») από μια διαφορετική σκοπιά και να προτείνεις μια λύση. Η λύση που προτείνει ο ήρωας, το παιδί της ιστορίας μας, είναι η φαντασία και το παιχνίδι. Γιατί όντως η φαντασία μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους όταν οι άνθρωποι οδηγούνται σε αδιέξοδα. Μπορεί να φέρει πίσω ακόμα και εκείνα που ξεχάστηκαν. Όσο για το παιχνίδι, αυτό μας επαναφέρει στο παρόν. Και το παρόν το ζεις- δεν χρειάζεται να το θυμηθείς. Είναι μαζί σου εδώ και τώρα, υπάρχει όσο υπάρχεις και εσύ. Αυτή νομίζω είναι μια ρεαλιστικά αισιόδοξη ματιά σε ένα θέμα που μπορεί να είναι δύσκολο.

Αν κάποια ανάμνηση δεν την θυμόμαστε πια, σημαίνει πως δεν την ζήσαμε ποτέ;

Όταν ο ήρωας του έργου, ο Κωστής, αναζητά που πήγαν όλα εκείνα που ξέχασαν οι άνθρωποι, ανακαλύπτει μια θάλασσα με μνήμες. «Όλα είναι εκεί. Τίποτα δε χάνεται» θα διαπιστώσει.  Από αυτή τη σκοπιά ό,τι έχουμε βιώσει είναι καταγεγραμμένο μέσα μας. Κι ας μην ξέρουμε γιατί μας συγκινεί μια μυρωδιά ή γιατί κοιτάζουμε πάντα με ενδιαφέρον ένα δέντρο καθώς προσπερνάμε. Εναλλακτικά, με μια πιο ανοιχτή σκέψη, μπορεί κάτι που δε θυμόμαστε  πια εμείς να το «ψαρέψει» κάποιος άλλος μέσα από αυτή την θάλασσα της συλλογικής μνήμης  και …. να του φτιάξουμε την ημέρα!

Ποιος πιστεύετε ότι υποφέρει περισσότερο, αυτός που χάνει τις μνήμες του ή οι γύρω του;

Το έργο δεν εστιάζει σε εκείνα που ξεχνάμε λόγω μιας συγκεκριμένης εκφυλιστικής ασθένειας- αλλά σε εκείνα που ξεχνάμε εξαιτίας του τρόπου που ζούμε και στο πώς αυτό καταγράφεται στα μάτια ενός παιδιού. Στην ιστορία άλλωστε, ο παππούς που χάνει τη μνήμη του, είναι το πρόσωπο που βρίσκεται πιο κοντά στο παιδί. Οι υπόλοιποι είναι που δεν βλέπουν τον ελέφαντα στο δωμάτιο.

Θα πω λοιπόν ότι είναι οδυνηρό για ένα παιδί να ξεχνάνε να παίξουν μαζί του. Είναι οδυνηρό να το παρκάρουν μπροστά σε ένα playstation και να μην έχουν χρόνο να μοιραστούν. Και σίγουρα είναι οδυνηρό για εμάς τους ενήλικες να τρέχουμε όλη την ώρα, αλλά είναι και στο χέρι μας κάποια πράγματα να γίνουν αλλιώς. Πιθανώς πρέπει να βγούμε από τα γνώριμα, αλλά μπορεί να αξίζει τον κόπο μια τέτοια μετακίνηση.   

Πιστεύετε ότι υπάρχει κάποια μικρή «συμβουλή» για όσους ζουν με κάποιον ελέφαντα στο δωμάτιο;

Ναι! Να τον δουν και να  παίξουν μαζί του!  Δεν φαντάζονται τι όμορφα πράγματα μπορούν να ανακαλύψουν, σε τι άγνωστα πεδία μπορεί να ταξιδέψουν, τι καινούργια πράγματα θα δουν.  Ξέρετε τι ωραίο ηλιοβασίλεμα έχει στην Αφρική;