Μια συνάντηση με την Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Κέρκυρας, την σκηνοθέτρια Βαρβάρα Δούκα και μια κουβέντα με αφορμή μια σειρά δράσεων που διοργανώνει με το ΔΗΠΕΘΕΚ για την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση κάτω από τη θεματική: «Η Ταυτότητα ως Επιθυμία». Οι δράσεις ξεκινούν την Κυριακή 21 Μαρτίου με μια διαδικτυακή κουβέντα/στρογγυλό τραπέζι με θέμα: «Vice versa: Επιθυμία για μια νέα οικουμενική ταυτότητα».

-Είναι η ταυτότητα επιθυμία; Είναι κατασκευή; Πώς συνδιαλέγεται η δράση του ΔΗΠΕΘΕΚ με την ελληνική ταυτότητα; Ποια στοιχεία της επανάστασης του 1821 αναδεικνύει;

Ξεκινώντας από τα Ιόνια νησιά, και ειδικά την Κέρκυρα, δε μπορεί κανείς να προσπεράσει το γεγονός πως η λέξη ταυτότητα εξυφάνθηκε μαζί με την επιθυμία της «ένωσης», κατ’ αρχήν όλων των Επτανήσων, κατά δεύτερον όταν ξέσπασε η Επανάσταση, με τη «γαλάζια πατρίδα». Εξάλλου αυτό που δε γνωρίζουν οι πολλοί, είναι ότι η συμβολική ημερομηνία 21 Μαρτίου, συμπίπτει με την ίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας που υπήρξε από τις 21 Μαρτίου 1800 έως τις 8 Ιουλίου 1807,  ένα κρατίδιο υπό ρωσική και οθωμανική κυριαρχία, με δική του σημαία, ανεξάρτητη εγχώρια κυβέρνηση σε κάθε νησί, Πρυτάνεις για την τοπική εκτελεστική εξουσία και  Υπουργούς Γερουσιαστές ως ανώτατη κεντρική κυβέρνηση. Ψήφισε μάλιστα και δικό του Σύνταγμα, στην αρχή ολιγαρχικό, αλλά κατόπιν (1801) ένα από τα πλέον δημοκρατικά συντάγματα της εποχής, εμπνευσμένο από τον αντίλαλο της Γαλλικής Επανάστασης. Στην ουσία, η Επτάνησος Πολιτεία, κατοχυρώθηκε ως το πρώτο έστω και μερικώς αυτόνομο κρατίδιο σε ελληνικά εδάφη, μετά την Άλωση και την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας .

Γρήγορα βέβαια, παρέμεινε ως ένα διάλειμμα «ουτοπίας», μεταξύ των αλλεπάλληλων κατακτήσεων  των Επτανήσων, κατά σειρά, από Φράγκους, Βενετούς, Γάλλους, μέχρι την έλευση της περιβόητης Αγγλικής Κηδεμονίας, που αποδείχτηκε μία ακόμα ανελέητη κατάκτηση.

Έκτοτε ως μία ου-τοπία- μία no man’s land, η ανάμνηση της εργαλειοποιήθηκε είτε ως συντηρητικός, εθνοτικός προορισμός, έναντι της επιθυμίας ένωσης με τη μαμά-πατρίδα, εκεί πέρα στη στεριά,  είτε  ως ένας χαμένος παράδεισος.

 Αλλά έτσι δεν πρόκειται για τις ταυτότητες; Μπορεί να αποδειχτούν μια επικίνδυνη συστροφή των λαών προς το «κλείσιμο στα σπίτια» τους, τη ξενοφοβία, το ρατσισμό, είτε να ωθήσουν προς την προσωπική και λυτρωτική απελευθέρωση.

Η σκέψη της «επιθυμίας», κάθε είδους επιθυμίας, καθόρισε λοιπόν αυτή τη δράση, όπως καθόρισε τη ψυχή όλων όσων ήρθαν μέσα στο κίνημα του ρομαντισμού να πολεμήσουν για μία Ελλάδα που βρισκόταν «μέσα στο μυαλό» τους, και συνδυάστηκε με την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του ήρωα, του περιηγητή, του φοιτητή που ανακατεύτηκε με τους καρμπονάρους και τα επαναστατικά κινήματα της τότε Ευρώπης, κατά της απολυταρχίας και του Μέττερνιχ, μιας ιδέας που έπρεπε να «αποδειχτεί» χρήσιμη στις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής για να επιβληθεί τελικά.

Κατασκευάσαμε λοιπόν ένα σχήμα  για τις δράσεις μας, που θα ακολουθήσουν και μετά από αυτές τις διαδικτυακές συναντήσεις και  θα προσπαθήσουμε να ψηλαφίσουμε  ότι προσκόμισαν τα Ιόνια  σε μία Ιδανική Ταυτότητα.

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ – Διπλωμάτης – ΙΔΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

 ΣΟΛΩΜΟΣ – Ρομαντισμός – ΙΔΑΝΙΚΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ

ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ – Ταξίδι – ΙΔΑΝΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ

ΗΡΩΕΣ – Επανάσταση – ΙΔΑΝΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Δε θα αφήναμε απέξω τον ΛΕΥΚΑΔΙΟ ΧΕΡΝ  ένα Οικουμενικό Πνεύμα , που  η φράση του αγγίζει την ιδέα της  ΙΔΑΝΙΚΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ: «Σκάβοντας σε βάθος την ταυτότητα, αναδεικνύεις τη στάση σου», λέει ο Ιρλανδός –Λευκαδίτης ποιητής και συγγραφέας, μορφή μιας «παγκόσμιας ψυχής», ο οποίος αναζητώντας μια Ελλάδα που δε γνώρισε ποτέ, έφτασε μέχρι την Ιαπωνία, έχοντας τα Επτάνησα στην καρδιά του.

Γιατί ποιά άλλη μπορεί να είναι η πατρίδα εκτός από την παιδική ηλικία;

Αν λοιπόν θεωρήσουμε την επέτειο της Επανάστασης ως Παράθυρο για το Μέλλον, για μας μέλλον είναι ένας πολιτισμός που θα αναδεικνύει τα ανθρωπιστικά στοιχεία και ότι από αυτά αντιπροσωπεύεται στην ιδέα της Ελλάδας, όχι μόνο σα χώρα ή τόπος , αλλά σαν επιθυμία προορισμού για τον άνθρωπο.

-Μπορεί το θέατρο να συνεισφέρει στη συζήτηση για τις εθνικές ταυτότητες, τη ρητορική μίσους, τον αποκλεισμό, κ.ο.κ.  Με ποιο κριτήριο επιλέχθηκαν οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες; 

Οι καλλιτέχνες που προσεγγίσαμε, υπάρχουν όλοι στην πρώτη γραμμή αυτών των αναζητήσεων, και στην προσπάθεια να δημιουργηθεί μια νέα δραματουργία που να συνδιαλέγεται με την κοινωνία και ζητήματα που αφορούν αυτήν τη στιγμή, όλον τον πλανήτη. Ξεκινώντας από το Θέατρο-Ντοκουμέντο είτε προσωπικό, είτε συλλογικό, γίνεται μια επεξεργασία του υλικού, άλλοτε βουτώντας στα αρχέτυπα και στο μύθο, όπως ο Μίλο Ράου στον Ορέστη στη Μοσούλη, ο Λήο Μορέιρα στην Οδύσσειά του, είτε σε προσωπικές διαδρομές π.χ. η site sensitive περιπατητική παράσταση του Μάσσιμο Φουρλάν στο τούνελ που ενώνει την Ιταλία με την Ελβετία, ανάμνηση της πορείας που έκανε ο πατέρας του όταν επέλεξε να πάει μετανάστης στα χρόνια του ’60.

Σημαντικές καταθέσεις έχουν να κάνουν στη συζήτηση οι καλλιτέχνες σε σχέση και με τις δικές τους εμπειρίες καταγωγής, όπως ο αλγερινός Αμπού Λαγκράα, ή ο Κροάτης Ντάρκο Λούκιτς.

Αυτή η διαδρομή/ταξίδι, που κράτησε πολλούς μήνες, μαζί με τη συντονίστρια του project και επιστημονική υπεύθυνο, Αγγελική Πούλου, περιέλαβε πολλές χρήσιμες συζητήσεις και με άλλους καλλιτέχνες, οι οποίοι είτε δε μπόρεσαν να είναι μαζί μας τη συγκεκριμένη μέρα, λόγω ειλημμένων υποχρεώσεων, όπως ο Ivo van Hove (ο οποίος έτυχε να έχει διαδικτυακή προβολή του θεάτρου του εκείνη την ημέρα και ώρα) ή ο αγαπημένος και στην Ελλάδα συγγραφέας  Joel Pommerat, με τον οποίο συζητήσαμε πολύ και κρατήσαμε σημειώσεις για όλα αυτά τα φλέγοντα ζητήματα και τις εξαιρετικά ενδιαφέροντες προσεγγίσεις , που διατύπωσε, για τον απόηχο της αποικιοκρατίας και  την απουσία της συζήτησης  περί ταυτότητας στη γαλλική κοινωνία. Είναι κρίμα που ο ίδιος αδυνατούσε  να ακολουθήσει μία συζήτηση στην αγγλική γλώσσα, αλλά ελπίζουμε όλη αυτή μας η εμπειρία, να αποτυπωθεί σε μία συλλεκτική έκδοση στο τέλος αυτής της ιστορικής χρονιάς.

Πρωτογενή κείμενα επίσης γράφτηκαν για αυτήν την εκδήλωση από τον εμβληματικό , Βρετανό συγγραφέα Howard Barker, ο οποίος κρατεί την ιδιαιτερότητα του ακόμα και στο να επιλέγει να μην έχει  smartphone  ή κομπιούτερ.  Έτσι θεωρείστε ότι το κείμενο που διαβάζει σε podcast ο Στάθης Παρασκευόπουλος, και ερμηνεύει σε ένα σύντομο βίντεο αγγλικά και ελληνικά ο Γιώργος Καραμίχος, σε μετάφραση της ποιήτριας Ιφιγένειας Ντούμη, έχει υπαγορευτεί σε μία γραφομηχανή του ’50. 

Από τον Pablo Gisbert ,τον έναν εκ των δύο ( μαζί με την Tanya Beyeler) από τους  El Conde de Torrefiel, έρχεται ένα κείμενο σύμφωνο με την ανατρεπτική ματιά της επιδραστικής αυτής ομάδας σε σχέση με το συγχρονισμό αυτού που συμβαίνει και  αυτού που φαίνεται, στην εποχή του κατακλυσμού της εικόνας, και το διαμελισμό του προσώπου μέσα στο δημόσιο χώρο και τα κοινωνικά δίκτυα.

Ξεκινάμε λοιπόν αυτό το διάλογο με ότι πιο ενδιαφέρον  συμβαίνει αυτή τη στιγμή στη σύγχρονη δραματουργία, τουλάχιστον αυτή που βρίσκεται κοντά στα ευρωπαϊκά δεδομένα, ακόμα και αν πραγματοποιείται πέρα από τον Ατλαντικό, και πιστεύουμε ότι αυτές οι διαδικτυακές συζητήσεις που θα ακολουθήσουν στα ελληνικά αυτή τη φορά, με Έλληνες διανοητές και δημιουργούς , αλλά και έλληνες του εξωτερικού, ακολουθώντας το σχήμα της πορείας της ίδιας της Επανάστασης, vice-versa (από έξω μέσα και από μέσα-έξω), και ευχόμαστε να ανακατέψει τη σκέψη μας δημιουργικά, φτιάχνοντας τη δική της μικρή «παλιγγενεσία».

- Θεωρείτε ότι το θέατρο στην Ελλάδα καταφέρνει και θέτει ζητήματα φλέγοντα όπως πράττουν αρκετοί δημιουργοί στις ευρωπαϊκές σκηνές (π.χ. Milo Rau, El conde de torrefiel)  οι οποίοι και συμμετέχουν στο event του ΔΗΠΕΘΕΚ.

 Υπάρχουν σοβαρές απόπειρες από ομάδες, συγγραφείς και δραματουργούς  στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο, αλλά και στο χορό, με στόχο  να προσεγγιστούν σύγχρονα ζητήματα και επίκαιρα στην ελληνική πραγματικότητα. Υπάρχει όμως, όπως και στα σενάρια του κινηματογράφου (τουλάχιστον του μικρού μήκους, όπως το έχω αντιληφθεί βρισκόμενη στο τιμόνι του  εκπαιδευτικού προγράμματος  του Διεθνούς Φεστιβάλ  Ταινιών της Δράμας), η αδυναμία εμβάθυνσης και επεξεργασίας πάνω στην αρχική ιδέα, άλλες φορές η έλλειψη πρωτοτυπίας, ή αντίθετα η αλαζονεία- το άλλοθι της «σπουδαίας ιδέας», που οδηγεί σε επανάπαυση σε σχέση με την ποιότητα της εκτέλεσης ή της περαιτέρω ανάπτυξης της.

Αυτό συμβαίνει γιατί συνήθως δημιουργείται  ασυνέχεια, είτε  λόγω έλλειψης επιμονής, είτε γιατί αυτές οι προσπάθειες, δυσκολεύονται να φτάσουν στο κοινό τους και να δοκιμαστούν. Συμβαίνει επίσης γιατί πολύ γρήγορα ομάδες ριζοσπαστικές, βιάζονται να ενταχθούν σε ένα καθιερωμένο σύστημα προβολής του έργου τους, το οποίο μπορεί να εξασφαλίζει την επιβίωση τους ή την ποιότητα της παραγωγής, λειαίνει όμως τα αιχμηρά εργαλεία της σκέψης τους, ή τα αποδυναμώνει .

Εδώ θα έπρεπε να παίξουν το ρόλο τους επιχορηγούμενοι θεσμοί, κυρίως φεστιβάλ, που μπορούν να στηρίξουν πρωτότυπες φωνές, και να τις βάλουν σε δημιουργικό διάλογο με αντίστοιχες ομάδες του εξωτερικού, αλλά ακόμα και θεσμικά θέατρα, όπως τα κρατικά και περιφερειακά, τα οποία  με κατάλληλους χειρισμούς και δράσεις με συνέχεια και συνέπεια, μπορούν να δημιουργήσουν μία δεξαμενή για πειραματισμό και να εκπαιδεύσουν μεγαλύτερο κομμάτι κοινού.  Θα έλεγα να επιτελέσουν και τον θεσμικό τους ρόλο για τη στήριξη του ελληνικού έργου, που δεν είναι μόνο τα έργα που γράφονται, αλλά και το έμψυχο δυναμικό που πειραματίζεται σε νέες φόρμες και πρωτότυπη δραματουργία.

-Πώς το ΔΗΠΕΘΕΚ σκοπεύει να κινηθεί φέτος;

«Η ταυτότητα ως επιθυμία» θα χαρακτηρίσει και τις υπόλοιπες δράσεις του ΔΗΠΕΘΕΚ, κυρίως το φεστιβάλ «ΠΟΛΗ-ΣΚΗΝΗ» που θα πραγματοποιηθεί φέτος τέλος Αυγούστου, αρχές Σεπτεμβρίου. Περιλαμβάνει περιπατητικές παραστάσεις, όπως η περσινή πετυχημένη και βραβευμένη δράση «Καθ’… ΟΔΩΝ», η οποία με επικεφαλής τη σκηνοθέτη Τζωρτζίνα Κακουδάκη, μας συστήνει απροσδόκητα μέρη της πόλης, μία  περιπλάνηση στην αντίστροφη από τη θριαμβική, σκοτεινή πορεία  της ιστορίας, στις αυτοκτονίες προσώπων στην Κέρκυρα, από τον ποιητή και δραματουργό Σαμψών Ρακκά, και μεταξύ άλλων μία καινούρια παράσταση, με  έργο που ετοιμάζει η Ναταλία Καποδίστρια, βασισμένο στο ανέκδοτο ημερολόγιο της Ρωξάντρας Στρούτζα, αγαπημένης του Ιωάννη Καποδίστρια.

 Μία συγκινητική, παραπάνω από site specifique, παράσταση, που θα παιχτεί από την τελευταία απόγονό του, που είναι η Ναταλία, στον υπέροχο Κήπο του Μουσείου Καποδίστρια στην Κουκουρίτσα, σε σκηνοθεσία Ζαχαρία Ρόχα, με τη συμβολή της Παλαιάς Φιλαρμονικής.

- Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά όταν στο τιμόνι ενός οργανισμού βρίσκεται γυναίκα; 

Ο «θηλυκός» τρόπος διαχείρισης, δεν είναι προνόμιο των γυναικών. Είναι όμως απαραίτητο αιτούμενο, παγκοσμίως σε όλους τους οργανισμούς, κυρίως στα πολιτιστικά ιδρύματα, είτε διοικούνται από άντρες , είτε από γυναίκες.

Αυτό σημαίνει στρογγυλοποίηση των διαφορών, κατανόηση των δομών και των αιτημάτων που προκύπτουν, συνολική αντίληψη προσφοράς προς την κοινωνία και τις διαστρωματώσεις των πόλεων και της περιφέρειας, αντίληψη του  ιστορικού γίγνεσθαι, και της θέσης του οργανισμού όχι μόνον στο άμεσο περιβάλλον, αλλά παγκοσμίως.

Σημαίνει επίσης υποχώρηση των «προσωπικών οραμάτων» και των ατομικών επιδιώξεων, αν δεν είναι συνυφασμένες με την πρόοδο και την ευμάρεια του οργανισμού, και τη σύνδεση του με τον ιδρυτικό σκοπό του, που αν είναι εθνικός ή κρατικός, σημαίνει τη διαμόρφωση πολιτιστικού στίγματος για πλατειά μερίδα της κοινωνίας, και στοχοθεσία στην εκπαίδευση του κοινού και της αισθητικής σε εθνικό επίπεδο.

Το «act like a mother» είναι παγκόσμιο κίνημα, που αναλύεται και διαπνέει διοικήσεις από τις πολυεθνικές εταιρείες, ως οργανώσεις για τη διαχείριση θεμάτων όπως το προσφυγικό, τις οικονομικές ανισότητες και εισάγεται ακόμα και στη στρατιωτική εκπαίδευση υψηλόβαθμων στελεχών.

Αυτή τη σκέψη αναμένουμε στην επιλογή θέσεων ευθύνης, όπως φυσικά και την αναλογούμενη ποσόστωση έναντι των γυναικών, η οποία χωλαίνει σε όλα τα επίπεδα στη χώρα μας.

- Πως βλέπετε την κατάσταση όπως διαμορφώνεται εν μέσω πανδημίας αλλά και metoo; Ποιο θα είναι το θέατρο στη μετά-covid εποχή; 

Ιστορικά μετά από πανδημίες η ανάγκη του κόσμου για επαφή, επικοινωνία, παρουσία σε ομαδικές εκδηλώσεις, διασκέδαση, θέαμα, συναυλίες, πάρτι, αυξάνεται κατακόρυφα.

Αυτό δε σημαίνει ότι το Θέατρο θα βγει απαραίτητα κερδισμένο σε ποιότητα ή θα κάνει ένα βήμα παραπάνω. Θεωρώ ότι αν δε σταθούμε με πολλή προσοχή σε αυτό που συμβαίνει τώρα, δε θα μάθουμε τίποτα, αλλά και δε θα βγούμε απαραίτητα πιο δυνατοί.

Κατ΄ αρχήν, πρέπει να σταθούμε στα μαθήματα που πήραμε. Πήραμε μάθημα σχετικά με την ανάγκη της ποσότητας παραγωγής αναλογικά με τη ζήτηση; Πήραμε μάθημα από το πλήγμα στον εγωισμό και το ναρκισσισμό μας ως προς τη θέση μας στον κόσμο και την αγορά; Πήραμε είδηση στο πόσο ευάλωτη είναι η επαγγελματική μας κατοχύρωση και οι δεδομένες τοξικές μας συνήθειες; Πόσο μακριά θα φτάσει αυτή η αυτοκάθαρση; Θα εξυγιάνει πρόσωπα, θεσμούς, στάσεις απέναντι στην εξουσία και την αυθεντία ή θα εξαντληθεί σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών και θα εξυπηρετήσει προσωπικές ή συλλογικές ατζέντες και θα φτιάξει το επόμενο ανελέητο κατεστημένο; Και με ποιους όρους; Θα δώσει παράδειγμα στους νέους ανθρώπους για τη χειραφέτηση τους απέναντι σε «αυθεντίες», γκουρού και χειριστικά μοντέλα αλλά και θα τους διδάξει ταυτόχρονα το αυξημένο αίσθημα ευθύνης και συμμετοχής απέναντι  στη δημιουργία και στο σύνολο;

- Που θα πρέπει να στοχεύει η τέχνη;

Η τέχνη δε στοχεύει πουθενά, είναι μία κραυγή επικοινωνίας με το Τίποτα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η διαχείριση της Τέχνης στον Πολιτισμό, στην καθημερινότητα των ανθρώπων, στο βλέμμα μας προς τον κόσμο, είναι το αιτούμενο. Και όσοι βρεθήκαμε ή βρισκόμαστε σε θέση ευθύνης  παραμένοντας καλλιτέχνες, ας αναμετρηθούμε με την προσωπική μας «επιθυμία» και το χρέος απέναντι στην κοινωνία και την πολιτεία για πολιτισμό σαν γάργαρο, καθαρό νεράκι ίασης σε όλο της το σώμα.

Για μια πιο αναλυτική επισκόπηση του έργου των σημαντικών καλεσμένων του ΔΗΠΕΘΕΚ:

Milo Rau                      international-institute.de/en/about-iipm-2/

Massimo Furlan       www.massimofurlan.com/en/presentation/

Leo Moreira       www.ciahiato.com.br/companhia-direcao_en.html

Αbou Lagraa              www.aboulagraa.fr/la-compagnie

Darko Lukic           www.adesteplus.eu/lisbon-summer-school/darko-lukic/

Howard Barker           http://www.howardbarker.co.uk/

El Conde de Torrefiel       http://www.elcondedetorrefiel.com/