Νέα, δραστήρια, ιδιαίτερη. Η Ελένη Μολέσκη μετρά μια δεκαετία δημιουργίας στον χώρο του θεάτρου. Σίγουρα από τα πρόσωπα που θα μας απασχολήσουν πολύ στο μέλλον.

Ελένη είσαι θεωρητικός και ηθοποιός. Προέρχεσαι και από αρκετά «θεωρητική» οικογένεια.

Ναι. Ο μπαμπάς μου είναι ποιητής  και μεταφραστής και η μαμά μου είναι κριτικός του θεάτρου και φιλόλογος. Είναι όλη η οικογένεια.

Πως  προσεγγίζεις, λοιπόν, το θέατρο από την πλευρά της θεωρίας και πώς από την πλευρά της πράξης; Συνδέονται ή κινούνται παράλληλα;

Για μένα είναι ένα. Δεν έχουν όρια. Είμαι εγώ. Δεν μπορώ να πω ότι εκεί αρχίζει το ένα και τελειώνει το άλλο. Και στην ζωή μου πάντα ήταν παράλληλα. Μπορεί να σπούδαζα Ιστορία-Αρχαιολογία, μετά το μεταπτυχιακό κλπ, αλλά από 3 χρονών έκανα μπαλέτο, μετά έκανα θέατρο. Για εμένα ήταν πάντα ένα. Δεν ξεκινάει το ένα και αρχίζει το άλλο. Είναι η διαδρομή για το  ίδιο πράγμα, για την τέχνη, για να βρω την δική μου φωνή μέσα σε αυτή. Για να ανακαλύψω ένα έργο κάθε φορά, ή ένα θέμα, δεν λέω εδώ είναι πρακτικό κι εδώ θεωρία. Δεν την καταλαβαίνω αυτή την διάκριση. Πάντα το ένα υπάρχει μέσα στο άλλο. Το ένα δεν έχει αξία μέσα στο άλλο. Και δεν είναι τόσο ξεκάθαρα τα όριά τους.

Άρα έχεις σαν να λέμε μία καλή εικόνα στο τι πάει να πει μέθοδος στο θέατρο. Χρησιμοποιείς κάποια μέθοδο; Πιστεύεις στην μεθοδολογία στο θέατρο;

«Και στην επιστήμη και στην υποκριτική υπάρχουν διάφορες σχολές μεθόδων. Στην Αγγλία ας πούμε στην εκπαίδευσή μας ήταν αρκετά φανατικά χωρισμένα τα όρια. Αυτή είναι Γκροτόφσκι, αυτή Στέλλα Αντλερ, κλπ. Νομίζω αρχίζεις με μία μέθοδο αλλά πρέπει να έχεις οπωσδήποτε ευελιξία, να την προσαρμόσεις στην συνθήκη, στο ζητούμενο, στον εαυτό σου. Δηλαδή τελικά δημιουργείς κάπως ένα κράμα που βολεύει και εσένα, αλλά εξυπηρετεί και το ζητούμενο. Διαμορφώνεται πολύ από αυτό που έχεις να κάνεις. Το να πάρεις την μέθοδο, ως μεθοδολατρεία, να την κολλήσεις οπουδήποτε, θα στην φτύσει κάποια στιγμή. Το έργο, η παράσταση. Πρέπει να έχεις την ευελιξία να δανείζεσαι αυτό που χρειάζεσαι. Θέλω να πω, ότι από ένα σύστημα μπορεί να εξυπηρετεί η λειτουργία της φωνής, από ένα άλλο μπορεί να εξυπηρετεί για ανάγκες αυτοσχεδιασμού. Ή ας πούμε πολλές φορές η θεωρητική μου έρευνα σε κάτι είναι εντελώς διαφορετική αν πρόκειται για ένα κλασικό κείμενο, αν πρόκειται για ένα σύγχρονο κείμενο. Πολλές φορές παίρνεις το θέμα και προχωράς σε βάθος, άλλες φορές το αναλύεις σε διάφορους ομόκεντρους κύκλους. Σπάει το θέμα μπροστά σου. Ανοίγει. Απλά χρησιμοποιείς κάθε φορά άλλα εργαλεία. Ανάλογα στο σώμα και στην φωνή.

Θα έμπαινες ποτέ σε κάτι εντελώς αυστηρά μεθοδολογικό;

Νομίζω ναι θα έμπαινα. Σαν στάδιο στην ζωή μου θα ήθελα να περάσω από αυτό. Αλλά σίγουρα θα ήθελα να οδηγηθώ και σε έναν πιο προσωπικό τρόπο.

Θεωρείς τον εαυτό σου εργαλείο ή συνδημιουργό;

Τώρα ανοίγουμε ένα μεγάλο θέμα. Νομίζω ότι πρέπει να είσαι συνδημιουργός πάντα. Εγώ τουλάχιστον αυτό θα ήθελα και εκεί  είμαι δυνατή, δημιουργική και παραγωγική στον μεγαλύτερο βαθμό. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να ηγείσαι ή να επικρατείς. Δηλαδή μπορείς να είσαι συνδημιουργός και ακολουθώντας. Να μην κλείσεις στον εαυτό σου την δημιουργική ελευθερία. Γιατί μπορεί να προτείνεις κάτι. Αν περιμένεις μόνο, μπορεί να σε οδηγήσει σε ένα άβουλο πράγμα. Και τέλος πάντων εμένα δεν με τροφοδοτεί.

Η σχέση σου με τους σκηνοθέτες πώς είναι; Θεωρείς ότι καλό είναι να έχεις κάποια στενότερη σχέση με τον εκάστοτε σκηνοθέτη που δουλεύεις;

Είναι τόσο διαφορετικό για κάθε περίπτωση που δυσκολεύομαι να απαντήσω γενικά. Γιατί η ζωή τα φέρνει. Διαπιστώνω όμως μέσα στα χρόνια που με κάποιους σκηνοθέτες ήμουν και φίλη ότι χρειάζεται μία κάποια απόσταση. Όχι όμως με την έννοια την ψυχρή ή την ουσιαστική, με την έννοια της διάκρισης των ρόλων, που πρέπει να υπάρχει και τελικά μία καλή συνεργασία μέσα σε αυτό. Με την έννοια ότι τελικά να βγαίνει η δουλειά. Τώρα σίγουρα όταν αγαπάς και εκτιμάς κάποιον με έναν τρόπο ενεργοποιείς κι αυτό που δεν έχεις την ύστατη στιγμή. Εμένα μου έχει τύχει να συνεργαστώ με σκηνοθέτες κυρίως που θαυμάζω για κάποιο λόγο. Αυτό που με τροφοδοτούσε περισσότερο είναι ότι όντως θαύμαζα αυτό που είχαν στο κεφάλι τους. Οπότε αυτό  ενεργοποιούσε και την ανάγκη μου να βρω την δύναμη όταν μπορεί να μην είχα, ή να επανέλθω μετά από κάποια  «ήττα» κάποιας στιγμής. Είχα έναν άνθρωπο που έγινε φίλος μου, αλλά μέσα από την δουλειά. Δεν είχα ποτέ την άλλη αρχή, είμαστε φίλοι, πάμε να δουλέψουμε μαζί.  Δεν πάω με την αρχή να γίνουμε φίλοι. Σε ενώνει το κοινό όραμα. Πάω με την αρχή να καταλάβω τι πρέπει να κάνουμε, πού στοχεύουμε να πάμε. Αυτό μας ενώνει. Αν αυτό γίνεται μέσα στα χρόνια, γίνεται με καλό τρόπο, συνδέονται οι απόψεις μας, συνδεόμαστε, γίνεσαι και φίλος. Αλλά τέτοιου είδους φίλος. Όχι όπως στην ζωή. Ένα άλλο είδους φιλίας. Αυτό που σε συνδέει είναι το ζητούμενο.

Πως φτάνεις σε ένα ρόλο;

Για αυτή την δουλειά ήταν τελείως καινούρια νερά. Εγώ έχω δουλέψει επάνω σε κλασικά κείμενα, ή στην performance ή σε ερευνητική δουλειά του θεάτρου με καινούρια κείμενα, πιο εικαστική προσέγγιση, οπότε πρώτη φορά δουλεύω σε ένα έργο επαγγελματικά, εννοώ, το οποίο είναι βασισμένο πάνω σε ανθρώπινες σχέσεις κλπ. Σε αυτό το έργο σίγουρα άρχισα από την έρευνα, γιατί είχα και το κομμάτι της δραματουργίας, για το τι μιλάει το έργο, για το πώς θέλουμε να το φωτίσουμε το έργο, για το πώς λειτουργεί ο λόγος. Νομίζω δουλέψαμε πάρα πολύ με αυτό. Και αυτοσχεδιασμούς όσον αφορά τα πρόσωπα, να σκεφτείς να εντοπίσεις τα πρόσωπα, αλλά και  στον τρόπο που χρησιμοποιούν αυτά τα πρόσωπα τον λόγο. Δηλαδή αν καταφέρνουν να επικοινωνήσουν ή να μην επικοινωνήσουν. Αυτό είναι ένα πεδίο έρευνας. Πώς λειτουργούν οι λέξεις. Λειτουργούν απελευθερωτικά, αλλά και με έναν τρόπο μπορούν να μας παραχαράξουν. Να μας παραχαράξουν το νόημα αυτού που θέλουμε να πούμε για τον εαυτό μας τον ίδιο. Έχει και τυραννία η γλώσσα.  Σε αυτή την παράσταση δόθηκε σημασία στις σχέσεις και στον τρόπο που χρησιμοποιείται ο λόγος. Ενώ αλλού ήταν πολύ διαφορετική η προσέγγιση. Όπως στις Ροές με το Resretio, ήταν κυρίως σωματικοί αυτοσχεδιασμοί που προτείναμε. Το ζέσταμα ήταν μέσα από γιόγκα. Ήταν εικαστικές οι εικόνες που δημιουργούσαμε. Αντίστοιχα όταν συνεργαστήκαμε σε ένα εργαστήριο, εμείς ήμασταν οι φορείς, οι δημιουργοί του κειμένου, οπότε αυτό πήγαινε πολύ με την παρόρμηση και το ένστικτο  μέσα από έντονες σωματικές συνθήκες για να γεννηθεί ένα κείμενο πολύ πηγαίο και αυθόρμητο.

Τι είναι για  σένα ο  λόγος;

Για εμένα λόγος είναι όλα στο θέατρο. Δεν πιστεύω καθαρά σε ένα κειμενοκεντρικό θέατρο. Θεωρώ λόγος, με την έννοια ότι κάτι μεταφέρει νόημα, μπορούν να είναι όλα. Και έχουν ίση αξία όλα. Από το φως, από την κίνηση, τον ρυθμό, την μουσική, οτιδήποτε υπάρχει πάνω στην σκηνή. Ένα κουτάλι, ένα ανθρώπινο σώμα, όλα μπορούν να είναι πηγές νοήματος. Οπότε εμένα λόγος έχει την ίδια σημασία. Δεν  θα το χώριζα σε κείμενο και πράξη.

Και το σώμα;

Εγώ έχω αρχίσει από μπαλέτο. Αλλά έκανα μόνο κλασικό. Εκεί ήσουν μόνο εργαλείο. Χρειαζόμουν την ιστορία για να αφηγηθώ κάτι. Χρειαζόμουν τον λόγο. Τις λέξεις. Γιατί μου αρέσει να γράφω. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι που κυριαρχούσε ο λόγος και η γλώσσα πολύ.

Άρα για εσένα το σώμα είναι υποστηρικτικό της γλώσσας;

Όχι, εγώ δεν θεωρώ ότι είναι άλλα πράγματα. Δεν θεωρώ ότι τώρα δουλεύω σώμα, τώρα λόγο. Όλα μαζί τα δουλεύω. Ο λόγος από πού θα βγει; Από το σώμα μου θα βγει. Οπότε εγώ δεν βλέπω σωματικό και μη σωματικό θέατρο. Ποιο είναι αυτό το μη σωματικό θέατρο; Πού υπάρχει; Ποιος παίζει μόνο με το κεφάλι του; Με όλα μαζί παίζουμε. Ακόμα και σ’αυτό που είναι ένα έργο σχέσεων, πώς μπορώ να υπάρξω δηλαδή σε σχέση με κάποιον άλλον αν δεν έχω βρει το σώμα; Από πού θα βγει αυτή η φωνή;

Τι είναι για εσένα οι σχέσεις των ηθοποιών πάνω στην σκηνή την ώρα της παράστασης;

Έχω παίξει σε πράγματα που έχουν μία αυστηρή φόρμα και πιο χαλαρή φόρμα. Μπορώ να το παρομοιάσω με τους μουσικούς της Τζαζ μουσικής. Τους αυτοσχεδιασμούς. Ιδανικά είναι αυτή η κατάσταση, να είσαι σε ένα διαρκή αυτοσχεδιασμό Τζαζ μουσικής. Δηλαδή έχουμε τα μουσικά μας θέματά , έχουμε τα μοτίβα μας, έχουμε ο καθένας το όργανό του, αλλά συνεχώς αυτό μπορεί και να αλλάξει, να πάει αλλού. Και πρέπει να είμαστε εκεί να το αφήσουμε να φύγει και να το επαναφέρουμε. Ξανά στον ίδιο ρυθμό. Οπότε θα το παρομοίαζα ιδανικά με μία τέτοια λειτουργία. Δεν είναι μόνο θέμα να μπορείς να διαχειριστείς τους άλλους που είναι στην σκηνή. Ένα θέμα είναι να μπορείς να διαχειριστείς τον εαυτό σου. Εγώ με αυτό παλεύω πιο πολύ. Να μπορώ να διαχειριστώ εμένα σε σχέση με τους άλλους και με αυτό που έχω να κάνω.

Με το κοινό; Ποια η σχέση σου;

Ολοκληρώνεται η διαδικασία. Αν δεν εμφανιστούν δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Η σχέση με το κοινό δεν είναι κάτι σταθερό. Είναι όπως η σχέση με κάθε άνθρωπο. Δεν είναι ποτέ σχέση σταθερή. Ούτε είναι σε κάθε παράσταση ίδια πάντα. Και ανά πάσα στιγμή. Είναι ζωντανή σχέση σε μόνιμη διαπραγμάτευση. Όπως είναι κάθε σχέση στην ζωή  μας.  Ειδικά αν τολμάς να κάνεις παραστάσεις που προκαλούν αυτή την σχέση. Είτε την προκαλούν από την διάρκειά τους, την έντασή τους, την εγγύτητά τους, το θέμα τους. Αυτό είναι ζωντανό. Είναι ευμετάβλητο.

Τι είναι για εσένα το καμαρίνι;

Πρέπει να υπάρχει καταρχήν. (γέλια) Γιατί όταν κάνεις περιοδεία μπορεί να μην έχεις. Ενώ στην ζωή μου είμαι ακατάστατη, στο καμαρίνι μου τα τακτοποιώ όλα. Γιατί είναι σαν να μπαίνεις σε μία στιγμή που αναμετριέσαι με την ησυχία, με τους  πιο αργούς ρυθμούς για λίγο, πριν αρχίσει η τρέλα της σκηνής, και υπάρχεις εκεί με την αναπνοή σου. Για εμένα το καμαρίνι πρέπει να είναι αυτό.

Σε αγχώνει η αποτυχία;

Δεν είναι μόνο αποτυχία. Βάση ποιου; Από την προσέλευση του κοινού, τι γράψαν οι κριτικοί; Πώς το κρίνω εγώ; Στο αυτό που εμείς θέσαμε; Κάπου δεν θα το έχεις πετύχει. Ευτυχώς δηλαδή. Γιατί μετά δεν ξέρω τι κάνεις άμα το πετυχαίνεις. Πρέπει να είναι τρομακτική αυτή η στιγμή. Οπότε μπορεί μία παράσταση που είχε χαμηλότερη προσέλευση κοινού από κάποια άλλη, και για μένα ήταν φοβερά επιτυχημένη, και αυτό που είχαμε στόχο το κάναμε. Ή κάποια άλλη να ήταν στο σύνολό της επιτυχημένη αλλά κάποιος προσωπικός στόχος να μην τον έχω καταφέρει και να μου μένει ένα αγκάθι. Νομίζω ότι το πιο αυστηρό κριτήριο πρέπει να είναι το προσωπικό μετά από καιρό. Εσύ τι στόχο έθεσες και πόσο κατάφερες να το προσεγγίσεις. Μετά είναι ελεύθερο να το κρίνει ο καθένας. Αλλά όχι ότι δεν με τρομάζει και είμαι ανώτερη. Κι εγώ στεναχωριέμαι εννοείται. Αλλά περισσότερο αυτό που δεν έχω ξεπεράσει, είναι να έχω βάλει έναν προσωπικό στόχο και να μην το κατάφερα. Αυτό μου μένει περισσότερο.

Σου μένουν οι ρόλοι σου ή τους αφήνεις πίσω;

Μένουν. Οι ηθοποιοί είμαστε λίγο σαν τα δέντρα. Που κάνουν δακτυλίους. Είναι σαν να μετράς την ζωή σου με τέτοια κεφάλαια. Οπότε δεν σου μένει ο ρόλος, σου μένει η ζωή σου. Γιατί η ζωή σου εκείνη την στιγμή είναι συνδεδεμένη με αυτά που κάνεις. Οπότε εγγράφεται πάνω σου.

Απολαμβάνεις κάτι περισσότερο σε όλη την διαδικασία προετοιμασίας μίας παράστασης;

Νομίζω ότι απολαμβάνω περισσότερο τις πρώτες πρόβες. Που είναι όλα πάνω στο τραπέζι και όλα παίζουν. Όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Δεν έχει επέλθει το άγχος για το αποτέλεσμα και είσαι λίγο πιο ελεύθερος να το δημιουργήσεις. Και όσον αφορά την παράσταση μου αρέσει η ώρα που διαρκεί. Ούτε το πριν, ούτε το μετά.

Τι ρόλο παίζει η πειθαρχεία στην δουλειά σου;

Είμαι πειθαρχημένη στην δουλειά μου, σε σημείο να είμαι εμμονική. Στην ζωή μου δεν είμαι τόσο. Μάλλον εκεί θα έπρεπε να είμαι πιο πειθαρχημένη απ’ ότι είμαι. Στην δουλειά είμαι. Αλλά δεν το αισθάνομαι καταπίεση. Είναι η ανάγκη μου να γίνει όπως πρέπει να γίνει. Εμένα μου είναι πιο δύσκολη η χαλαρότητα. Εκεί είναι το στοίχημά μου.

Πως είναι οι νέοι ηθοποιοί; Με την κρίση, την δυσκολία.

Μπορώ να μιλήσω για εμένα. Κι άλλη φορά με έχουν ρωτήσει. Όταν ήμουν στο εξωτερικό με ρωτούσαν πολύ. Και λέω ότι δεν ξέρω πώς είναι να μην είσαι στην κρίση. Γιατί όταν εγώ βγήκα στην δουλειά η κρίση ήταν στα ντουζένια της. Και δεν μιλάμε για το 9 ή το 10 που άρχισε και εγώ είχα βγει από την σχολή. Μιλάμε ότι και από το 5 που βγήκα από το Ιστορικό – Αρχαιολογικό, ήδη υπήρχε ανεργία. Αυτή την άλλη εποχή οπότε δεν έχω αναφορά. Και αυτό το βρίσκω επικίνδυνο. Δεν θυμάμαι ποια είναι η κανονικότητα. Είμαστε μία γενιά που δεν θα έχει αναφορά σε αυτό. Για απλά πράγματα. Ποιες είναι οι σωστές εργασιακές συνθήκες; Έχω εργαστεί μόνο στις λάθος, οπότε δεν ξέρω ποιες είναι οι σωστές. Δεν τις έχω βιώσει, τις έχω διαβάσει, μου τις έχουν διηγηθεί. Το σίγουρο είναι ότι σε πεισμώνει. Γιατί εγώ επέλεξα να μείνω Αθήνα. Σε μία εποχή που ήταν χαζό να μείνω Αθήνα και να μην γυρίσω στην Κύπρο που είναι οι δικοί μου. Φαινόταν παράτολμο. Ή να πεις ότι θα πάω να κάνω μεταπτυχιακό. Όλα αυτά ήταν παράτολμες επιλογές. Το σίγουρο είναι ότι δεν την ακολούθησα, την αψήφησα, και πήγα με το ρίσκο και με αυτό που ήθελα να κάνω. Η κρίση από την μία ενίσχυσε αυτό που ήθελα να κάνω, και από την άλλη μου έκανε και ένα δώρο απροσδόκητο. Με αντιμετώπιζαν όλοι λίγο σαν Δον Κιχώτη. Δηλαδή αυτή είναι λίγο τρελή. Της επιτρέπονται τα πάντα. Οπότε ναι να κάνει θέατρο ενώ όλα γύρω γύρω καταρρέουν και σε μία χώρα που όλα είναι δυσκολότερα, τι να της πεις. Δεν πάλευαν οι άνθρωποι να με λογικέψουν.  Με άφηναν να το κάνω.

Τι εύχεσαι;

Εύχομαι υγεία. Να αγαπάω αυτό που κάνω και να με αγαπάει κι αυτό. Να μου επιτρέπεται να το κάνω και συνεχώς να ανακαλύπτω κάτι μέσα σε αυτό. Δηλαδή να μου δοθεί και η ευκαιρία μέσα από τις δουλειές που θα μου έρθουν ή που θα καταφέρω να δημιουργήσω εγώ, να μπορώ να ανακαλύπτω και να εξελίσσομαι γιατί νιώθω ότι έχω πολύ δρόμο ακόμα. Και θα ήθελα να μπορώ να περνάω πίστες.