Το Greek Play Project συνάντησε μία νεαρή δυναμική γυναίκα που δίνει τη δική της μάχη για την ανάδειξη και προώθηση του πολιτισμού της χώρας. Η Κατερίνα Μπαλαμώτη τον τελευταίο χρόνο ζει στην Τεχεράνη, στο Ιράν και εργάζεται στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού οργανώνοντας σε ελάχιστο χρόνο με εντυπωσιακή ευρηματικότητα και σοβαρότητα μια σειρά σημαντικών δράσεων για τον πολιτισμό. Παράλληλα είναι αντιπρόεδρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση Εθνικών Πολιτιστικών Ινστιτούτων ενώ η αγάπη της για το θέατρο είναι φανερή. Άλλωστε, έχει και η ίδια αποφοιτήσει από Δραματική Σχολή. 
Τι μας ενώνει λοιπόν με το Ιράν; Και πως διασχίζουμε τις γέφυρες; 

Πόσο εύκολο είναι για μία Ελληνίδα στο Ιράν να προσπαθεί και να δουλεύει για την προβολή του πολιτισμού της χώρας της; 
 
Το τι είναι εύκολο και το τι είναι δύσκολο δεν μπορεί να απαντηθεί έτσι μονολεκτικά, υπάρχει πλειάδα παραγόντων που καθορίζουν την ευκολία ή τη δυσκολία με την οποία ασκούμε την πολιτιστική εξωστρέφεια και σε κάθε χώρα οι παράγοντες αυτοί διαφέρουν. Στο Ιράν συγκεκριμένα οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζω προέρχονται από Ελληνικούς παράγοντες και όχι τόσο από την Ιρανική πλευρά και είναι κυρίως οικονομικής φύσης. 

Οι Ιρανοί σέβονται και εκτιμούν πολύ τους Έλληνες και βρίσκουν πολλά κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά μαζί μας. Είναι αρκετά καλοί γνώστες του Ελληνικού πολιτισμού, κυρίως μέσω των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και θεατρικών συγγραφέων, λίγα πράγματα όμως γνωρίζουν για τον σύγχρονο Ελληνικό Πολιτισμό. Οι δύο χώρες, Ιράν-Ελλάδα, (αν εξαιρέσουμε την περίοδο των Περσικών πολέμων), στη σύγχρονη ιστορία έχουν παραδοσιακά πολύ καλές διπλωματικές σχέσεις, εμπορικές συνεργασίες και δυνατούς πολιτιστικούς δεσμούς. 

Ως Ελληνίδα οι διαπραγματεύσεις μου με τους Ιρανικούς φορείς είναι εξαιρετικά επιτυχείς. Σε οποιονδήποτε Ιρανικό πολιτιστικό φορέα και αν έχω πάει, πάντα, με δέχονται με μεγάλη χαρά, πάντα υπάρχουν προτάσεις συνεργασίας και πάντα ακούω την έκφραση «Τι ωραία που η Ελλάδα έστειλε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού στο Ιράν! Έχετε και μαθήματα Ελληνικής γλώσσας; Πώς μπορούμε να συνεργαστούμε;». 

Από Ελληνικής πλευράς έχω βρει μεγάλη οικονομική στήριξη από ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες χρηματοδοτούν αποκλειστικά όλες τις ελληνικές δράσεις που διοργανώνουμε στο Ιράν όσο και τις Ιρανικές δράσεις που παρουσιάζουμε στην Ελλάδα. Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, όπως επίσης και η Πρεσβεία της Ελλάδος στο Ιράν υποστηρίζουν πολύ, ηθικά και θεσμικά. 

Καταλήγοντας λοιπόν στην ερώτηση, θα έλεγα ότι είναι εξαιρετικά εύκολο αλλά απαιτεί πολύ περίπλοκο συντονισμό και επιδέξιους χειρισμούς.
 
Υπάρχουν σημεία επαφής; 

Από τις πρώτες κιόλας εισηγήσεις στη διάρκεια των Μεταπτυχιακών Σπουδών μου στη «Διαχείριση Πολιτιστικής Κληρονομιάς» είχα αρχίσει να αισθάνομαι ότι η Μέση Ανατολή αποτελεί για τον Ελληνικό Πολιτισμό δυνατότερο σημείο αναφοράς απ' ότι ο Βόρειος Ευρωπαϊκός πολιτισμός. Το πόσα κοινά ήθη και έθιμα, νοοτροπία και αυτό που γενικά λέμε κουλτούρα, έχουμε με τους Ιρανούς δεν μπορείτε να φανταστείτε! Δεν μας φτάνει ο χρόνος να σας τα απαριθμίσω. Οι δεσμοί της οικογένειας, το αλισβερίσι των εμπορικών διαπραγματεύσεων, η φιλοξενία, οι άτυποι κώδικες ευγένειας, το πατριωτικό αίσθημα και η εθνική υπερηφάνεια είναι μερικά από τα άυλα πολιτισμικά στοιχεία του λαού αυτού. Φυσικά η έκφραση των ανωτέρω διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, καθώς το Ιράν είναι ένα πραγματικό μωσαϊκό εθνοτήτων.  

Η ιρανική κοινωνία παρουσιάζει ενδιαφέρουσα εθνοτική ποικιλία: Πέρσες, Αζέροι, Κούρδοι, Λούροι, Άραβες, Βαλούχοι και Τουρκμένοι συνθέτουν την παλέτα της Ιρανικής κοινωνίας. Αντιθέτως, η θρησκευτική σύνθεση εμφανίζεται περισσότερο ομοιόμορφη, με τους Σιίτες να αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία. 

Ένα απ’ τα δυνατότερα κοινά σημεία επαφής μας είναι αδιαμφισβήτητα η έννοια της φιλοξενίας. Στο Ιράν ένας Έλληνας αισθάνεται σαν το σπίτι του. Ο «μουσαφέρ» (η λέξη που χρησιμοποιείται στα Φαρσί για να δηλώσει τον φιλοξενούμενο) τυγχάνει ιδιαίτερης περιποίησης και περίθαλψης, είναι ένα δυνατό πολιτισμικό στοιχείο αυτού του λαού και το αισθάνεσαι σε κάθε σου βήμα, απ’ τη στιγμή που φτάνεις στο Ιράν.

Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι; Τα σημεία που πρέπει να προβλέψει και να αποφύγει κανείς;

Συνηθίζουμε πολύ συχνά να πιστεύουμε ότι οι Ιρανοί είναι Άραβες. Αυτό είναι ένα μοιραίο λάθος που μπορεί κάποιος να κάνει ερχόμενος στο Ιράν. Οι Ιρανοί ως επί το πλείστον θεωρούν τους εαυτούς τους απογόνους της «γενναίας γενιάς των Περσών» (όπως αναφέρει και ο Αισχύλος). Είναι τόσο προσβλητικό να τους αποκαλέσει κάποιος «Άραβες», όσο να αποκαλέσει κάποιος τους σύγχρονους Έλληνες «Οθωμανούς»! 

Ένα άλλο σημείο που πρέπει να προσέξει κανείς, ιδίως αν είναι Έλληνας, είναι το ύφος του κατακτητή. Μπορεί ο Μ. Αλέξανδρος να προήλασε στην Περσία 2500 χιλιάδες χρόνια πριν, ένας από τους λόγους που οι Ιρανοί σέβονται πολύ την σημερινή Ελλάδα (μας θεωρούν αρχαίους γείτονες και τον Αλέξανδρο Πέρση Βασιλιά), αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ από τότε. Ο λαός αυτός έχει πλούσιο πολιτισμό που χάνεται στα βάθη του χρόνου και έχει επηρεάσει κατά πολύ τους γειτονικούς λαούς (Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ινδία, Οθωμανούς, Άραβες κ.α.) αλλά και τον ελληνικό πολιτισμό.
 
Ένα επιπλέον σημείο προσοχής είναι η αυστηρή λογοκρισία, που η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν επιβάλλει σε κάθε είδους εκδηλώσεις. Οποιαδήποτε πολιτιστική δραστηριότητα πρέπει να κατατίθεται για έγκριση στα ειδικά τμήματα λογοκρισίας στο Υπουργείο Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης και φυσικά να συμμορφώνεται με τους αυστηρούς κανόνες του Ισλάμ. Μουσική, θέατρο και εικαστικά υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο τόσο για την εικόνα, όσο και για το περιεχόμενο τους. Για παράδειγμα, απαγορεύεται δημοσίως ο σύγχρονος χορός (ανδρών και γυναικών), το τραγούδι για τις γυναίκες μονωδούς (επιτρέπεται σε χορωδία), οι σκηνές ωμής βίας, τα αγγίγματα μεταξύ των δύο φύλων, κλπ.. 

Μία αποδοτική λοιπόν άσκηση της πολιτιστικής διπλωματίας είναι να προβάλλεις το πολιτισμό της χώρας σου, εν προκειμένω της Ελλάδας, στο Ιράν, σεβόμενος όμως απόλυτα τους κανόνες, τα ήθη, τα έθιμα και τον πολιτισμό της χώρας αυτής και χωρίς να προβαίνεις σε μαθήματα εκσυγχρονισμού, φιλελευθερίας και μοντερνισμού. Εάν, παραδείγματος χάριν, παρελαύνεις με το ύφος του αναμορφωτή, εκσυγχρονιστή και καινοτόμου «cultural manager», που αποφάσισε να είναι ο πρώτος που θα προβάλει μια εκδήλωση με γυναίκες χορεύτριες στο Ιράν, έχεις χάσει κάθε είδους διαπραγμάτευση με την Ιρανική πλευρά!
 
Ποιο είναι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον τους;

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι πώς οι καλλιτέχνες στο Ιράν, παρά την αυστηρή λογοκρισία βρίσκουν τρόπους εξαιρετικά ευρηματικούς να προωθήσουν την τέχνη τους και να δημιουργήσουν. 

Ο διεθνώς αναγνωρισμένος και πολυβραβευμένος Ιρανικός κινηματογράφος είναι ίσως το λαμπρότερο παράδειγμα αυτής της ευρηματικότητας των Ιρανών καλλιτεχνών. Μιλάμε πια παγκοσμίως για τη σχολή του Ιρανικού κινηματογράφου, ένας κινηματογράφος που πολλοί αποκαλούν «ποιητικό». 

Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεατρική σκηνή του Ιράν. Κάθε χρόνο δεκάδες νέα πρωτότυπα θεατρικά έργα ανεβαίνουν στις θεατρικές σκηνές των πόλεων. Στην Τεχεράνη μόνο ανεβαίνουν περίπου 70-100 παραστάσεις, εκ των οποίων οι περισσότερες βασίζονται σε Ιρανικά έργα, αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και λίγα έργα διεθνούς ρεπερτορίου (Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Ίψεν, Τενεσί Ουίλιαμς, Ντάριο Φο, κ.α.). 

Θα μπορούσα να πω ότι η «εσωστρέφεια» που βιώνει το Ιράν τα τελευταία 35 χρόνια (λόγω του διεθνούς εμπάργκο κτλ.) έχει οδηγήσει τον λαό σε μία ακατάπαυστη ανάγκη για δημιουργία και έκφραση. Μέρος αυτής της δημιουργίας προέρχεται σαφώς και από την ανάγκη των Ιρανών να αναδείξουν τον σύγχρονο Ιρανικό πολιτισμό και να συμβάλλουν στην αλλαγή της διεθνούς εικόνας της χώρας, προϊόν κυρίως του δυτικού πολιτικού αφηγήματος ενάντια στο Ιράν.
 
Ποιο είναι το πρότζεκτ που σας έδωσε τη μεγαλύτερη χαρά;

Όλα τα πρότζεκτ που πραγματοποιήσαμε μέχρι στιγμής, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Ιράν, έχουν το καθένα την δική του μαγεία. Προσπαθώντας, με όχημα το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, να χτίσω γέφυρες επικοινωνίας και πολιτιστικού διαλόγου έχω λάβει την αμέτρητη χαρά να βλέπω γεμάτο το θέατρο της Πειραιώς 260 σε Ιρανική παράσταση στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2017. Το ίδιο συνέβει και σε όλα τις υπόλοιπες παραστάσεις στο Φεστιβάλ του Δήμου Ζωγράφου, στο Φεστιβάλ των Δημητρίων στη Θεσσαλονίκη, αλλα και στο «Βig Bang International Film Festival» στην ταινιοθήκη της Ελλάδας - κινηματογράφο Λαϊς. 

Την ίδια ευτυχία ένιωσα και για τις Ελληνικές παραστάσεις που παρουσιάσαμε σε κεντρικά θέατρα στο Ιράν όσο και στην 1η συμμετοχή μας, σαν χώρα,  στο 36ο Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου Τεχεράνης με επισκεψιμότητα περίπου 3,000,000 κόσμο σε 12 ημέρες! 

Την μεγαλύτερη όμως χαρά μου την έδωσε η πρώτη εκδήλωση που διοργάνωσα στο Ιράν, μία 10ωρη μαραθώνια ανάγνωση της Οδύσσειας, σε συνεργασία με το «Elliniko Theatro» και τους «International Readers of Homer». Mία πραγματική υπερπαραγωγή, όπου 200 αναγνώστες, ανάμεσά τους Ιρανοί πολίτες, μέλη της διπλωματικής κοινότητας, ξένοι κάτοικοι, αλλά και απλοί τουρίστες στο Ιράν, διάβασαν ο ένας μετά τον άλλον μία συντμημένη εκδοχή της Οδύσσειας του Ομήρου, ο καθένας στην δική του γλώσσα ή διάλεκτο. Στο κεντρικό θέατρο της Τεχεράνης προσήλθαν συνολικά πάνω από 2000 κόσμος, οι οποίοι αποθέωσαν το γεγονός και ακούστηκαν πάνω από 15 διαφορετικές γλώσσες του κόσμου. Ο τύπος έγραψε διθυραμβικές κριτικές, υπήρχαν τέσσερεις παράλληλες εκδηλώσεις με θέμα τον Όμηρο και δεν θυμάμαι πόσες συνολικά συνεντεύξεις έδωσα. 

Η σημασία όμως που είχε για μένα αυτό το συγκεκριμένο πρότζεκτ ήταν η ανάδειξη της οικουμενικότητας του Ελληνικού Πολιτισμού στον Ιράν, μέσω της συμμετοχικής ανάγνωσης αυτού του διαχρονικού έργου που αποτελεί ένα μικρό κομμάτι της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
 
Μπορεί η πολιτική να είναι πολιτισμός; 

Σύμφωνα με την ετυμολογία των λέξεων, πολιτική είναι το σύνολο των σκέψεων, δράσεων και ιδεών που παράγουν συγκεκριμένους τρόπους και δράσεις για την επίλυση των προβλημάτων υπέρ της πόλης και των πολιτών. Όταν αυτό συμβαίνει, συνεπαγωγικά, έχουμε παραγωγή πολιτισμού, δηλαδή τεχνικά και πνευματικά επιτεύγματα, προϊόντα ανθρώπινης σκέψης και δράσης, με σκοπό την επίλυση προβλημάτων και ικανοποίηση των αναγκών της πόλης και του πολίτη! Άρα, η πολιτική παράγει πολιτισμό.
 
Δυστυχώς στη σύγχρονη εποχή, εμένα, η πολιτική μου μοιάζει περισσότερο με παζάρι και λίγο ανταποκρίνεται στον παραπάνω ορισμό. Στο «παζάρι της πολιτικής», λοιπόν, υπάρχουν οι «χονδρέμποροι», οι οποίοι σχεδιάζουν και διαθέτουν τα προσφερόμενα προϊόντα και τις τιμές τους. Οι «μικρομαγαζάτορες», που προσκολλώνται σε χονδρέμπορους για να έχουν σίγουρες τιμές χονδρικής και οι «πελάτες», οι οποίοι συνήθως παίρνουν ό,τι τους προσφέρουν! Αυτή η πολιτική δεν είναι πολιτισμός γιατί πολύ απλά ασκείται και εφαρμόζεται με σκοπό την κάλυψη των φιλοδοξιών και των συμφερόντων μιας μερίδας πολιτών και όχι με σκοπό την κάλυψη των αναγκών της πόλης και του πολίτη. 
 
Από την άλλη και θέλοντας να κρατώ πάντα την αισιόδοξη ματιά στα πράγματα οι άνθρωποι ανακαλύπτουν νέες ιδέες και τεχνολογικά επιτεύγματα για να δώσουν λύση σε προβλήματα και ανησυχίες της ανθρωπότητας. Αυτοί οι άνθρωποι δημιουργούν έναν νέο πολιτισμό, που ασκεί πιέσεις και ίσως μπορεί να γίνει η αρχή για να χαραχθεί μια νέου είδους πολιτική. Γι’ αυτό ο πολιτισμός είναι πολύτιμος!
 
Πως είναι η εμπειρία σας στο Ιράν;

Είμαι εξαιρετικά τυχερή που ζω και δραστηριοποιούμαι σε μια χώρα όπως το Ιράν. Είναι απολύτως ασφαλής, πανέμορφη, ενδιαφέρουσα, με τεράστιο πολιτισμικό και πολιτιστικό εύρος. Οι αντιθέσεις που συμβιώνουν αρμονικά σε αυτό το κράτος δεν περιγράφονται. Η ευγένεια των Ελλήνων μοιάζει λίγη μπροστά στην ευγένεια και την φιλοξενία των Ιρανών. Η φύση του Ιράν περιλαμβάνει από υπο-τροπικά δάση μέχρι ερήμους και νησιά στον Περσικό κόλπο. Η μουσική ανεξάντλητη, οι άυλη και υλική πολιτιστική κληρονομιά του γιγάντια! 

Είμαι άνθρωπος που θέλω πάντα να αναδεικνύω τα θετικά ενός τόπου και στο Ιράν βρήκα πολλά. Δεν θα μιλήσω για την οικονομία, τα εμπορικά ζητήματα ή τα γεωπολιτικά γιατί δεν είμαι ούτε οικονομολόγος, ούτε πολιτικός αναλυτής. Θα σας παρότρυνα, όμως, να επισκεφτείτε με την πρώτη ευκαιρία αυτή την πανέμορφη χώρα, χωρίς καθόλου φόβο και με περίσσιο πάθος και να βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας!
 
Εξάλλου, η αγαπημένη μας Aegean Airlines (τρανός χορηγός στις προσπάθειές μας όλον αυτόν τον καιρό) έχει απευθείας πτήση από την Αθήνα για Τεχεράνη!