Η ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΜΑΓΙΑΣ ΔΕΛΗΒΟΡΙΑ,

  •  Ίλια Λακίδου, Δρ. Θεατρολογίας

Η Mάγια Δεληβοριά γράφει έργα για παιδιά και εφήβους. Δεν ξέρω αν θα έγραφε για ενήλικες αν έκανε μια άλλη δουλειά. Όμως ως θεατρολόγους εργάζεται με μαθητές όλων των ηλικιών σχεδόν είκοσι χρόνια. Και η τριβή της τόσο με το δραματολόγιο για το παιδικό και το εφηβικό κοινό όσο και με το ίδιο το κοινό για το οποίο γράφει φαίνεται ότι την έχει βοηθήσει και την έχει διαμορφώσει σε δραματουργικό επίπεδο.

Μέχρι σήμερα έχει γράψει τρία θεατρικά έργα για παιδιά και νέους που έχουν κερδίσει ισάριθμα κρατικά βραβεία ενώ το ένα από αυτά, Η αλφαβήτα της εφηβείας, κέρδισε επαίνους και βραβεία και ως μυθιστόρημα για εφήβους. Το πρώτο της έργο, ο Ιππότης της Αγάπης, που τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Θεατρικού έργου για παιδιά το 2002, πραγματεύεται έναν λαϊκό θρύλο της Γρανάδας για έναν νέο που μεγαλώνει μακριά από την αγάπη και τις γυναίκες από τον φόβο μίας προφητείας.  Το δεύτερο της έργο,  Η αλφαβήτα της εφηβείας, που τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Θεατρικού Έργου για παιδιά το 2008, επιχειρεί να χαρτογραφήσει την πραγματικότητα του σύγχρονου Έλληνα εφήβου και ουσιαστικά γράφτηκε κατά παραγγελία και με τη συνεργασία των μαθητών και μαθητριών της. Το τρίτο της έργο, Αδέρφια ενωμένα ποτέ νικημένα, στο οποίο απονεμήθηκε το Γ΄ Κρατικό Βραβείο Θεατρικού έργου για παιδιά το 2009, πρόκειται για μία περιπέτεια με αλληγορικό χαρακτήρα στην οποία εμπλέκονται δυο αδέρφια, μία περιπέτεια που δοκιμάζει τη σχέση τους και την αγάπη μεταξύ τους.

Παρ’ όλο που σε πρώτη ανάγνωση φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με τρία διαφορετικά έργα, όταν τα διαβάσουμε ή καλύτερα ακόμα τα παρακολουθήσουμε επί σκηνής, διαπιστώνουμε ότι τα συνδέουν ομοιότητες που συνιστούν το διακριτό δραματουργικό στίγμα της Μάγιας Δεληβοριά. Σε μορφολογικό επίπεδο, πρόκειται για έργα πολυπρόσωπα που όμως μπορούν να παιχτούν από ολιγομελείς θιάσους. Όλα αποτελούνται από μικρές σκηνές με έντονο το κωμικό ή το χιουμοριστικό στοιχείο. Ακόμη και σε σκηνές όπου δημιουργείται το κλίμα της απειλής για τα κύρια πρόσωπα, αυτό διανθίζεται από κωμικούς τόνους. Έντονη είναι η παρουσία της μουσικής κυρίως μέσω των τραγουδιών που συμπληρώνουν τις περισσότερες σκηνές των έργων. Τα τραγούδια αναδεικνύουν τα συναισθήματα των ηρώων όπως συμβαίνει στο μουσικό θέατρο αλλά και υπογραμμίζουν και δείχνουν τη θέση της συγγραφέως ή των ηρώων κατά την μπρεχτική πρακτική. Για τον έναν ή τον άλλο λόγο,  είναι αδιανόητο να παιχτούν τα έργα αυτά χωρίς μουσική συνοδεία και μελοποίηση των στίχων.

Ένα άλλο δομικό στοιχείο που διακρίνει τα έργα της Μάγιας Δεληβοριά είναι ο γρήγορος και κοφτός διάλογος που όσο εξελίσσεται η συγγραφέας τόσο περισσότερο χώρο αυτός καταλαμβάνει στο κείμενό της. Δεν υπάρχει χώρος για εκτενείς μονολόγους ούτε χώρος για εκτενείς σκηνές ανάμεσα σε δυο μόνο πρόσωπα. Εκτός από την Αλφαβήτα της Εφηβείας τα άλλα δύο έργα ακολουθούν τη δομή των παραδοσιακών παραμυθιών. Πρόκειται δηλαδή για ιστορίες- ταξίδια που οφείλουν να διανύσουν και να βιώσουν οι ήρωες προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους.  Στη σκηνή υπάρχουν συνήθως τέσσερις ηθοποιοί σε ομάδες θετικών και αρνητικών προσώπων, συνήθως των ηρώων ή/και των βοηθών τους με τους ανταγωνιστές τους. Τα εμπόδια,  η προμήθεια μαγικών μέσων, η βοήθεια από συμμάχους ή η αντιπαράθεση με τους ανταγωνιστές του ηρώα, σύμφωνα με την ανάλυση των παραμυθιών κατά τον Προπ, υπάρχουν πάντα στα έργα της.

Και που στοχεύουν ο Αχμέτ, η Χριστίνα και ο Ηλίας ή οι έφηβοι της Αλφαβήτας;  Μα φυσικά στη λύτρωση, μία λύτρωση που ισοδυναμεί με τον θρίαμβο της αγάπης. Γιατί αυτό είναι το θέμα που απασχολεί τη συγγραφέα: η αγάπη σε όλες τις μορφές. Η αγάπη η ερωτική, ανάμεσα στον Αχμέτ και την Ισαβέλλα στον Ίππότη, η αγάπη ανάμεσα στα αδέρφια, στην Χριστίνα και στον Ηλία στα Αδέρφια και φυσικά η αγάπη και η κατανόηση για τον ίδιο μας τον εαυτό στην Αλφαβήτα.

Ακριβώς γιατί τα έργα της Μάγιας Δεληβοριά έχουν αυτό τον παραμυθικό χαρακτήρα, είναι και ανοιχτά στο τρόπο ανεβάσματος τους σε σκηνοθετικό και σκηνογραφικό επίπεδο. Τόσο ο Ιππότης όσο και τα Αδέρφια μπορούν να ανέβουν σε ένα πολύ λιτό περιβάλλον με τη χρήση σκηνογραφικών αντικειμένων και φωτιστικές εναλλαγές και συμβολικά, χρωματικά, κυρίως κοστούμια ενώ η Αλφαβήτα υποδεικνύεται από την ίδια την συγγραφέα να παιχτεί σαν ένα παιχνίδι πολλαπλών σκηνικών μεταμορφώσεων από τέσσερις ηθοποιούς με τη βοήθεια ελάχιστων μέσων. Φυσικά αν υπάρχει η δυνατότητα, τα έργα μπορούν να παρουσιαστούν με πλούσια και ειδικά στον Ιππότη πιστά στην ιστορική τους λεπτομέρεια κοστούμια – το έργο διαδραματίζεται στην Ισπανία της εποχής των Αράβων­ ­– και τα ανάλογα σκηνικά με τις απαραίτητες εναλλαγές που να υπογραμμίζουν εμφατικά τις χωρικές μεταβάσεις των ηρώων.

Το γεγονός όμως ότι τα έργα της Μάγιας Δεληβοριά μπορούν αλλά δεν είναι απαραίτητο να επενδυθούν με όλο το δυνατό οπλοστάσιο της όψης του σύγχρονου θεάτρου προβάλει το μέγεθος της δραματουργικής τους αξίας. Όταν υπάρχει ένα κείμενο ζωντανό, με ανάγλυφους χαρακτήρες, με δράση που κυλά αβίαστα, το παιδικό και νεανικό κοινό δεν χρειάζεται άλλα στοιχεία για να ταυτιστεί, να ταξιδέψει, να προβληματιστεί και να νιώσει όλα εκείνα τα συναισθήματα που η Μάγια Δεληβοριά έχει κρύψει μέσα στα έργα της. Κι εκείνο που έχει κρύψει πιο καλά από όλα είναι η παιδική ψυχή. Είναι κάτι που δεν έγινε άκοπα αλλά προέκυψε, όπως και η ίδια η συγγραφέας δηλώνει στην εισαγωγή του έργου της Η αλφαβήτα της εφηβείας, μέσα από τον διαρκή αφουγκρασμό της αγωνίας, των προσδοκιών, των αναταράξεων, της πίστης και των παραδοχών που κρύβουν μέσα τους οι μαθητές της. Όταν η Μάγια Δεληβοριά βίωσε την απόρριψη των μαθητών και των μαθητριών της για τις επιλογές της στη διδασκαλία της, δεν δείλιασε και δεν κοίταξε να επιβληθεί και να ξεμπερδεύει. Αλλά τόλμησε να ακούσει, να καταγράψει και τελικά να συνθέσει ένα έργο που να μιλά για τους μαθητές της και να έχει προκύψει από αυτούς. Η αλφαβήτα της εφηβείας είναι στην ουσία του το πρώτης έργο εργαστηρίου, ένα είδος κειμένου που γράφτηκε μέσα σε ένα πλαίσιο ανάλογα με εκείνα που δημιουργούν οι θίασοι του Θεάτρου της Επινόησης (devised theatre),  θεωρώ όμως ότι και τα Αδέρφια όπως και άλλα έργα που έχει η συγγραφέας στο συρτάρι της έχουν προκύψει ύστερα από τη συστηματική θεατρολογική δουλειά με τα παιδιά σε σχολεία και εργαστήρια όλα αυτά τα χρόνια. 

Αν θέλαμε να εντάξουμε την Μάγια Δεληβοριά στη ιστορία του θεατρικού έργου για παιδιά στη χώρα μας, κινείται στα συγγραφικά χνάρια της Ξένιας Καλογεροπούλου και της Ευγενίας Φακίνου κουβαλώντας όμως, μέσω της επαγγελματικής της ιδιότητας,  και τις δασκάλες – πρωτεργάτες του είδους, την Ειρήνη Παϊδούση,  την Ελένη Θεοχάρη-Περάκη και φυσικά την Αντιγόνη Μεταξά.

Επομένως, θα πρέπει να περιμένουμε κι άλλα έργα από τη Μάγια Δεληβοριά, έργα που χρειάζεται να ανέβουν στις παιδικές σκηνές ανά τη χώρα ώστε όλα τα παιδιά της πατρίδας μας να μπορέσουν να επικοινωνήσουν με μία Δασκάλα που όχι μόνο φτιάχνει ήρωες που ψάχνουν και τελικά βρίσκουν την αγάπη αλλά που εντέλει κρύβει η ίδια περισσή αγάπη για το ίδιο το Παιδί.