«Από πρώτο χέρι»-Μια παράσταση για τα καπνά της Γ. Μαυραγάνη. Μικρό Θέατρο Αγρινίου στο Θησείον

  •  Δημοσιεύτηκε στις: 12/10/2016

του Δημήτρη Τσατσούλη


Μεταξύ Θεάτρου-Ντοκουμέντου και Θεατρικής Περφόρμανς κινείται η παράσταση που σκηνοθέτησε η Γεωργία Μαυραγάνη για το «Μικρό Θέατρο Αγρινίου», της πόλης  όπου και πρωτοπαρουσιάστηκε πριν δύο χρόνια. Στην πόλη που είναι άμεσα συνυφασμένη με την παράσταση και την καπνοπαραγωγή.

Με εφόδια τις γραπτές μαρτυρίες που περιέχονται σε σχετικά βιβλία όπως «Η δουλειά και ο κόπος της» του Ευάγγελου Παπαστράτου ή «Καπνεργάτες. Οι κυνηγοί του ονείρου» του Αριστείδη Μπαρχαμπά, η Μαυραγάνη και οι συνεργάτες της προχωρούν σε μια βαθύτερη έρευνα που συνδυάζει ζωντανές συνεντεύξεις, ιστορικά ντοκουμέντα και αντίστοιχο φωτογραφικό υλικό ή μουσικά ακούσματα, στοιχεία που εμπλέκονται με τη ζωντανή παράσταση τριών ηθοποιών επί σκηνής.

Καπνοβιομηχανία και καπνεργάτες, αφεντικά και εργάτες, ανάλογα, αρχίζουν αγώνες είτε για εργατικές διεκδικήσεις είτε όταν απειλείται η ίδια η καπνοβιομηχανία του τόπου τους από κατά καιρούς κρατικά μέτρα και επεμβάσεις στην πώληση του καπνού. Ταυτόχρονα, ο καθημερινός μόχθος, η κούραση, η περιγραφή των σταδίων παραγωγής, δραματοποιημένα, συνυπάρχουν επί σκηνής με ασήμαντες εικόνες της καθημερινότητας των γυναικών-καπνεργατριών στον χώρο εργασίας ή έξω από αυτόν, με αγρινιώτικη προφορά και συχνά χιουμοριστική διάθεση. Δεν είναι βέβαια εύκολο να παρακολουθήσει κανείς πάντοτε την ιδιαίτερη εκφορά λόγου, την ντοπιολαλιά που με συνέπεια ακολουθεί, πρώτιστα, η Κατερίνα Καραδήμα (δημιουργός άλλωστε του «Μικρού Θεάτρου Αγρινίου») αλλά και εκείνη, κάποιες φορές, των ζωντανών συνεντεύξεων που ακούγονται μαγνητοφωνημένες. Δίνοντας, όμως, το στίγμα της τοπικότητας, αυτό δεν ενοχλεί πραγματικά, παρόλο που αισθάνεται κανείς αμήχανα να ακούει συν-θεατές του να γελούν με κάποιες ατάκες που ο ίδιος αδυνατεί να αποκωδικοποιήσει.

Εκείνο, ωστόσο, που είναι το σημαντικό είναι το κλίμα που το παραστασιακό γεγονός δημιουργεί και στη ροή σε κερδίζει,  παρά τα ελάχιστα σκηνικά μέσα. Φυσικά, οι τρεις κοπέλες (μαζί με την Καραδήμα, η Μαντώ Κεραμυδά και η Δανάη Σπηλιώτη) παραπέμπουν ενδυματολογικά σε καπνεργάτριες εποχής που στη συνέχεια θα απαλλαγούν από τα πρόσθετα ρούχα, περνώντας σε σύγχρονη ενδυματολογία ενώ η σκηνή διαθέτει διάσπαρτα σκηνικά αντικείμενα που παραπέμπουν ως χρονο-τοπικοί δείκτες στον χώρο και τον χρόνο μιας εποχής άνθησης της καπνοβιομηχανίας (σκηνικά και κοστούμια της Λίλης Κυριλή). Φυσικά, μέσα στους θερμούς φωτισμούς που ορίζουν επιμέρους τόπους δράσης του Τάσου Παλαιορούτα, γίνεται χρήση  αυτών των σκηνικών στοιχείων δημιουργώντας ψήγματα αναπαράστασης. Όλα, όμως, συνιστούν σύντομες εικόνες που εναλλάσσονται γρήγορα και που διανθίζουν μόνον ένα, κατά βάση, ιστορικο-κοινωνικό ντοκουμέντο.

Οι παύσεις  της σκηνικής δράσης επιτυγχάνονται καθώς είτε οι ηχογραφημένες συνεντεύξεις διεμβολίζουν την ακολουθία είτε με την προβολή φωτογραφιών από σημαντικές ιστορικές στιγμές της πορείας του καπνεργατικού αγώνα με τα θύματά του (που έγιναν τραγούδια), των περιόδων των πολέμων και των συνεπειών τους συμπεριλαμβανομένων, χωρίς να απουσιάζουν εικόνες από τις παλιές εκείνες διαφημίσεις τσιγάρων που μέσα τους ενέκλειαν το όνειρο μιας άλλης ζωής- ζωής μακρινής και άπιαστης για τις καπνεργάτριες. Έτσι, η ξανθιά όμορφη γυναίκα με το πλατύ χαμόγελο και τα κόκκινα νύχια που ηδονικά απολαμβάνει το τσιγάρο της στη διαφήμιση της μάρκας  «Καρέλια» δημιουργεί μια πλήρως σαρκαστική αντίστιξη με την αγρινιώτισσα εργάτρια καπνών καθώς στέκεται κάτω από τη φωτογραφία της προσπαθώντας να την μιμηθεί στην εναρκτήρια ήδη εικόνα της παράστασης. Καταναλωτής και παραγωγός του προϊόντος σε πλήρη αν-ισοτιμία.

Η Γεωργία Μαυραγάνη, από τις πλέον ευφυείς φωνές στον χώρο της θεατρικής περφόρμανς και του θεάτρου επινόησης, με ελάχιστα υλικά σωστά δομημένα, χωρίς να πλατειάζει υποτιμώντας τον θεατή της, χωρίς να εξαντλεί τα αποθέματα μιας μακρόχρονης έρευνας αλλά επιλέγοντας προσεκτικά το υλικό που θα φέρει επί σκηνής, δημιουργεί ένα βαθειά πολιτικό θέατρο χωρίς σοβαροφάνεια, σαν παιχνίδι που οι αιχμές του πληγώνουν, συγκινούν και, γιατί όχι, παρωδούν. Το παρελθόν με το βλέμμα του σήμερα. Καίριο, κατατοπιστικό, κωμικό, όπως οι καταπονημένες καπνεργάτριες ήξεραν με το χιούμορ τους να ξαλαφρώνουν από την καθημερινή τους  βάσανο. Και να προχωρούν.

Οι φωτογραφίες της παράστασης είναι του Βαγγέλη Πατσιαλού.