Ο Δημήτρης Πασσάς είναι ηθοποιός. Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου.

Ποια είναι η αίσθηση που έχεις από τα καμαρίνια; Τι απολαμβάνεις περισσότερο τις στιγμές αυτές;

Αυτό που κερδίζω από το καμαρίνι, είναι η επαφή μου με μεγαλύτερης ηλικίας συναδέλφους. Πρώτη φορά που βγήκα στο θέατρο ήταν το 2007 σε μία παράσταση με τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο.  Ήμουνα, λοιπόν, στο ίδιο καμαρίνι με τον Γιώργο Μοσχίδη! Αυτό το θυμάμαι σαν μια μεγάλη εμπειρία! Εκείνος ήταν κοντά 79 κι εγώ 21 χρονών! Και, έκτοτε, προσπαθώ να αφομοιώνω την αντίστροφη ηλικία μου μέσα στον αιώνα, όσο εγώ μεγαλώνω. Κάτι κερδίζεις , και ειδικά από αυτούς τους ανθρώπους. Καταλαβαίνεις την τριβή που έχουν πάνω στο σανίδι, γιατί το αγαπάνε μέσα από τις τεράστιες δυσκολίες που έχουν περάσει, και με τον τρόπο που είναι διαμορφωμένα τα θέατρα, σκέφτεσαι την ιστορία των πραγμάτων. Για παράδειγμα, στα περισσότερα θέατρα, δεν πάω σε καμαρίνι κανονικά, αλλά βρίσκω μια γωνιά στα παρασκήνια, που είναι η δική μου γωνιά, και εκείνη την ώρα σκέφτομαι ότι εγώ την επινόησα για εμένα μόνο. Αφήνω τα ρούχα μου και τα πράγματά μου, και μετά περιδιαβαίνω στους χώρους για να δω πού είναι οι άλλοι. Είναι σαν να ταξιδεύεις στον χώρο και στον χρόνο. Το καμαρίνι, δηλαδή, για εμάς που παίζουμε, είναι η παράστασή μας.

Ποια είναι η προετοιμασία που κάνεις, συνήθως, πριν βγεις στην σκηνή; Έχεις κάποιο τελετουργικό;

Αυτό αλλάζει από παράσταση σε παράσταση, γιατί αλλάζει η ιδιομορφία της σωματικά και πνευματικά. Γενικά είμαι πολύ ορθολογιστής και προσπαθώ να μειώνω την φυσική αντίδραση υπερέντασης ή κάποιο είδους άγχους, ειδικά στην πρώτη παράσταση. Πιστεύω το εξής, ότι ό,τι κάνεις στην πρόβα, θα κάνεις και στην παράσταση. Θέλω να πω, ότι για αυτό πρέπει να πας προετοιμασμένος και ήρεμος στην πρόβα σου, για να πας προετοιμασμένος και ήρεμος στην παράστασή σου. Όπως αποτυπώνεται στο τέλος μιας παράστασης η αρχή και το τέλος των προβών έτσι, αποτυπώνεται και η μέρα σου στην παράστασή σου. Στην πραγματικότητα, τελετουργικό για πολλούς ηθοποιούς, είναι όλη η μέρα σου. Καμιά φορά, σηκώνεσαι και έχεις στο νου σου την παράσταση από το πρωί. Ο τρόπος που θα φτιάξεις το πρωινό σου και ο τρόπος που θα συνδιαλαγείς με τους ανθρώπους που θα συναντηθείς, είναι κομμάτι της προετοιμασίας σου για την παράσταση.

Τι αίσθηση σου δημιουργεί η σκηνή γενικότερα; Έχει διαφορά αν είναι μεγάλη, μικρή κλπ;

Διάβασα τις προάλλες, την απάντηση που είχε δώσει η Αγλαΐα Παππά στην συγκεκριμένη ερώτηση, και δεν μπορώ να συμφωνήσω περισσότερο. Το σημαντικότερο είναι η λειτουργία που συμβαίνει όταν, ξαφνικά, κάνεις το σώμα σου, ακόμα και στην ίδια θέση που βρίσκεσαι, οντολογικά, κάτι διαφορετικό. Πρέπει να βρεις ακριβώς την ίδια θέση και να δημιουργήσεις  εσύ την σκηνή γύρω σου. Από τη στιγμή που γίνεται θέατρο φυσικά. Είναι η βάση του θεάτρου δρόμου αυτή. Πέρα από το τεχνικό, δηλαδή, ότι αλλάζουν πολλά πράγματα αυτόματα, όπως είναι η αίσθηση της ανταπόκρισης του ήχου, η  ανταπόκρισή σου και το συσσωρευμένο φορτίο έντασης από τους συναδέλφους, δεν νομίζω ότι έχει διαφορά ο χώρος.

Χρησιμοποιείς εικόνες της καθημερινότητας, μνήμες κλπ στους ρόλους που ενσαρκώνεις; Σε εμπνέει η κοινωνία σήμερα;

Ναι πάρα πολύ! Ειδικά σήμερα, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι, πια, δεν αντιμετωπίζουν τα πράγματα ελαφρά τη καρδία. Οπότε, αν τους παρατηρείς στη ζωή τους, στον δρόμο, όπως περπατούν, αρχίζουν και έχουν πολλή περισσότερη πληροφορία για αυτά που τους συμβαίνουν, και πολλή από αυτή δεν μπορούν να την κρύψουν πια. Είναι διάχυτη στους δρόμους. Βγαίνεις έξω και βλέπεις ανθρώπους να πάσχουνε και να το φωνάζουνε, με έναν τρόπο. Τότε, επειδή, ίσως, κι εσύ είσαι ένας τέτοιος, αρχίζουν και εγγράφονται επάνω σου διαφορετικές όψεις αυτής της έκφρασης. Και τις κουβαλάς και στην σκηνή, μοιραία. Επειδή, όμως, αυτός είναι ένας πολύ χαώδης χώρος, εγώ προσπαθώ, τώρα, γιατί διαμορφώνω ακόμα το λεξιλόγιό μου στην σκηνή, ό,τι και να σημαίνει αυτό, να «κλέβω» πράγματα που μου είχαν διαφύγει. Από σημαντικές ταινίες, από σημαντικά βιβλία, από σημαντικούς συναδέλφους, που ζουν ακόμη ή έχουν πεθάνει. Χρειάζεται, χωρίς ντροπή, να θαυμάζεις τα πράγματα, να μην  μπαίνεις στην διαδικασία να συγκρίνεις τον εαυτό σου με αυτά, να τα καταλαβαίνεις, να δέχεσαι τις αποστάσεις και απλά να το αφομοιώνεις και να το χαρίζεις. Και εννοείται ότι είναι κομμάτι της προετοιμασίας σου. Έστω και εσφαλμένα, να πεις ότι θα χρησιμοποιήσω το τάδε πράγμα από τον τάδε ρόλο, και θα το δοκιμάσω σήμερα με αυτό τον τρόπο,  για να πάω να δώσω κάτι στην πρόβα, μήπως και αυτό που δώσω φτάσει κατά το 1/10 στην παράσταση.

Πώς διαχειρίζεσαι την επικοινωνία με τους άλλους ηθοποιούς σε μια δουλειά; Διαφορετικές μέθοδοι, διαφορετικές ηλικίες, κλπ;

Μπορούμε να διακρίνουμε δύο περιπτώσεις τέτοιων συνθηκών. Η μία είναι να καλούνται πολλοί άνθρωποι, οι περισσότεροι άγνωστοι μεταξύ τους, για να εκτελέσουν μία παράσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σαν ανάθεση έργου. Πολλές φορές συμβαίνει αυτό και είναι κομμάτι της δουλειάς μας. Είναι κάπως πιο εμπορική η χροιά του. Εκεί, καλείσαι σαν επαγγελματίας, να κάνεις ότι σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά, με τη διαφορά ότι χρησιμοποιείς το σώμα σου. Να φερθείς με ευγένεια, ακρίβεια, επαγγελματισμό. Εγώ αυτό θα έκανα, και θα προσπαθούσα να μην μου ξεφύγει αυτή η έμφυτη ιδιότητα που έχουμε όλοι οι ηθοποιοί, να καταλαμβάνουμε όλο τον δυνατό χώρο. Στις άλλες περιπτώσεις, η δεύτερη κατηγορία, είναι ομάδες ανθρώπων που γνωρίζονται λίγο ή πολύ, πολλές φορές μόνο διαπροσωπικά, και στη σκηνή πρέπει να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης η σχέση τους κάτω από το πρίσμα της συγκεκριμένης δουλειάς. Εκεί, χρειάζεται ακόμα περισσότερο οι κεραίες σου να είναι τεταμένες και να φροντίζεις να έχεις συναίσθηση. Να καταλαβαίνεις πότε καταπατάς τον χώρο των άλλων ή πότε καταπατάνε τον δικό σου. Προς όφελος της παράστασης πάντα, όχι σε προσωπικό επίπεδο. Και να μην σε παίρνει μπάλα η καλή διάθεση. Εκεί θέλω να καταλήξω. Δηλαδή, το να περνάς καλά, πρέπει να το εξαρτάς, όχι μόνο από τον χαβαλέ που θα κάνεις, εγώ είμαι πολύ του χαβαλέ, αλλά και από το άλλο, το πιο δύσκολο κομμάτι. Για να επικυρώνεις την προετοιμασία σου και να την αναζητάς. Θέλω να διαπραγματεύομαι τον εαυτό μου με τους άλλους, με τέτοιο τρόπο, ώστε όταν τελειώσει η πρόβα και θα έρθει η ώρα να πάω στην επόμενη, να θέλω να πάω. Πράγμα που θα έκανα και σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά. Και σε αρτοποιείο να δούλευα, αυτό θα έκανα.

Ακολουθείς κάποια σειρά πράξεων για να φτάσεις στην ολοκλήρωση ενός ρόλου;

Όχι. Εγώ είμαι χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας γενιάς ηθοποιών, που, νομίζω, ξεκινούν από τις σχολές αδιαμόρφωτοι, άτεχνοι και αγράμματοι. Αυτό σημαίνει ότι μετά την σχολή άρχισα να διαμορφώνω κομμάτι-κομμάτι τον εαυτό μου, πρώτον, μελετώντας, διαβάζοντας, παρατηρώντας ταινίες, έργα, δραματουργίες-σταθμούς και ανθρώπους-σταθμούς γύρω μας και δεύτερον ακολουθώντας σκηνοθέτες, όπως τώρα που δουλεύω με τον Νίκο Μαστοράκη. Είναι κάτι σαν ακαδημία. Παρατηρώ έναν άνθρωπο που έχει μια σαφήνεια σε αυτό που έχει να προσφέρει. Ξέρω, ότι αυτό, δεν μπορώ να το εφαρμόζω παντού. Άντε πήραμε το πυροβόλο και το βαράμε! Αλλά, ξέρω ότι έχει να μου δείξει έναν συγκεκριμένο, βατό, απλό δρόμο, με τον οποίο θα ‘ρθω προφανώς και σε σύγκρουση, αλλά θα το κάνω. Στην Ελλάδα ο σκηνοθέτης είναι ο αρχηγός του λόχου.

Και άρα πόσο σημαντική είναι η επικοινωνία μαζί του; Οι προσωπικές σχέσεις βοηθάνε;

Ο σκηνοθέτης πρέπει να είναι ένα γενναίο χτύπημα στην πλάτη σου, ένας αρωγός, ένα σημείο αναφοράς, ακόμα κι αν έχεις εσύ τη διαμορφωμένη τεχνική σου και ξέρεις πώς να πας. Από εκεί και πέρα, εννοείται ότι δημιουργούνται σχέσεις πολύ σημαντικές με τους σκηνοθέτες, γι’ αυτό και πολλές φορές, όπως  κι αυτοί μας επιλέγουν, κι εμείς τους επιλέγουμε. Δημιουργούμε τη διαθεσιμότητα γι’ αυτούς και χαιρόμαστε όταν δουλεύουμε με μερικούς ανθρώπους όπως εγώ, για παράδειγμα τώρα, με τον Μαστοράκη. Ενδεχομένως, από τις συνθήκες οδηγούμαστε να κάνουμε μία δουλειά. Οι διαπροσωπικές επαφές, δεν είναι, πάντα, ωραίο να υπάρχουνε. Κερδίζεις πολύ περισσότερο από τη δουλειά σου, όταν κρατάς την απόσταση, τον σεβασμό και την αναγκαιότητα, με το να δίνεις στον άλλον πράγματα στην πρόβα. Να μην έχεις την ψευδαίσθηση πως γνωριζόμαστε καλά και δεν πειράζει. Να πας και να κάνεις κάτι. Οφείλεις να το κάνεις. Όχι απαραίτητα να πας και  να του δείξεις ότι εγώ έγραψα μια μελέτη 100 σελίδων, αλλά, σήμερα, ήρθα εδώ και έχω να σου δώσω κάτι. Ίσως, οι φιλίες, πολλές φορές, το αμβλύνουν αυτό. Με τους φίλους μας ηθοποιούς, μπορεί να είναι πιο δύσκολα, αλλά είναι μοιραίο να είμαστε πολύ φίλοι, γιατί ο συνάδελφός σου σου κάνει ψυχανάλυση στην σκηνή και του κάνεις κι εσύ. Και αυτό το πράγμα, δεν θέλεις, εύκολα, να το χάσεις από την ζωή σου.

Οι εντάσεις που, ενίοτε,  δημιουργούνται σε μια πρόβα, είναι χρήσιμες; Είναι δημιουργικές;

Αυτό είναι ένα πραγματικό ερώτημα backstage!(γέλια) Οι εντάσεις είναι ένα άσχημο πράγμα. Αν, βέβαια, μιλάμε για την ένταση επάνω στην δουλειά, εκεί, οφείλουμε να ερχόμαστε με διαπραγμάτευση για αυτό που θα κάνουμε. Να έχουμε απόψεις, να τις υποστηρίζουμε, πολλές φορές να μαχόμαστε για αυτές, αλλά έχοντας στο νου μας τον κοινό σκοπό και τον σεβασμό απέναντι στον άλλον. Η  ένταση που δημιουργείται, όμως, από  τα «ντιβιλίκια» κλπ, κάθε άλλο παρά τέχνη είναι. Είναι εμμονές ανθρώπων που βάζουν τον ατομισμό τους πάνω από οτιδήποτε άλλο. Και, μάλιστα, μην έχοντας την αίσθηση να το καταλάβουν κιόλας. Γιατί αν το καταλάβεις, καταλαβαίνεις πόσο ζημιώνει την εικόνα σου όλο αυτό αντί να φτιάχνεις τον μύθο σου, και δεν το κάνεις.

Τι απολαμβάνεις περισσότερο από την διαδικασία των προβών;

Κάθε πράγμα έχει την χάρη του. Νομίζω, ότι όταν έχει σπάσει λίγο ο πάγος, και έχουμε τελειώσει από την διαδικασία του τραπεζιού, που σε πολλές πρόβες υπάρχει, υπάρχει κάτι ωραίο σε αυτό το «κάτι» που περιμένεις. Δηλαδή, η αγωνία του ότι: «Αυτό που το έχουμε φανταστεί έτσι, όλοι αυτοί οι άνθρωποι, πως θα γίνει;» Αυτό το κομμάτι είναι ωραίο, ενδιαφέρον, και ανέμελο. Και είναι πολλή ενδιαφέρουσα, βέβαια, και η μέρα της γενικής πάντα.

Με την κρίση που βιώνει η χώρα μας σήμερα, τι κλίμα επικρατεί στα καμαρίνια μεταξύ των ανθρώπων του θεάτρου; Πώς βλέπεις να τους επηρεάζει όλο αυτό;

Κουβαλάμε όλοι κάτι και φαίνεται. Αλλά, εμείς, επειδή έχουμε επιλέξει να ασχολούμαστε πολύ με αυτή την καταβύθιση μέσα στη μεγάλη ευδαιμονία και τη σαπίλα του ανθρώπου, νομίζω ότι είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό, πολύ περισσότερο από ότι άλλοι άνθρωποι που δεν το φαντάζονταν. Για εμάς, είναι μία από τις πιθανότητες που η ζωή μας ανοίγει, και νομίζω ότι μπορούμε να την αποδεχτούμε με μεγαλύτερη συναίσθηση, κατανόηση, και λίγο περισσότερη επιθυμία να δράσουμε κόντρα σ’ αυτό. Από την άλλη, επειδή ο κόσμος μας έχει πολύ αντικρουόμενα άτομα, όπως και ο χώρος του θεάτρου, νομίζω ότι έχει γεμίσει λίγο και από ανθρώπους που προσπαθούν να βρούνε θεραπεία μέσα από αυτό. Πράγμα που θεωρώ εγώ, τελείως λανθασμένο, γιατί η τέχνη, για να είναι τέχνη, πρέπει να είναι και ένας υγιής οργανισμός επιχειρήσεων και ατομικοτήτων, που λειτουργεί. Δεν είναι κάποιου είδους ψυχολογική τουαλέτα για να βγάλουμε τα εσώψυχά μας. Οφείλει να παιδεύει και να δημιουργεί  μέσα σε καλές συνθήκες. Αυτά είναι τα πράγματα που, συνήθως, συζητιούνται στο πίσω μέρος της πρόβας, όταν δεν επικρατεί σαχλαμάρα… Και αυτή, όμως, η σαχλαμάρα, είναι φυσική απόρροια, είναι μια ανάγκη να φύγεις από αυτό για λίγο. Και εδώ, θα σου πω που έχω σταθεί εγώ. Στους συναδέλφους που είναι λίγο πριν την σύνταξη. Ε, όταν ακούς αυτούς τους ανθρώπους να μιλάνε και να αποτυπώνουνε, με λίγες κουβέντες, πράγματα που έχουν συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες, γίνεσαι πολύ πιο ήρεμος, σε σχέση με αυτή την κρίση σήμερα. Τα πράγματα πρέπει να τα βλέπουμε από πολύ πιο μακριά. Εμένα δεν με ενοχλεί τώρα ότι βγαίνω τσίμα-τσίμα ενώ δουλεύω, με ενοχλεί ότι η κοινωνία στην οποία ζω, οι άνθρωποι που είναι γύρω μου, φέρονται με αυτό τον τρόπο. Γιατί δεν έχουν κάποιο άλλο στόχο, πέρα από το να σώσουνε το τομάρι τους. Αυτό.

Σε επηρεάζει πολύ η ελληνική πραγματικότητα σήμερα;

Σε προσωπικό επίπεδο φουλ! Αλλά, σε σχέση με τη δουλειά μου, σε ένα βαθμό, είναι  σαν να περνάω την κρίση των τριάντα. Με επηρεάζει θετικά, δηλαδή. Βρίσκω στη δουλειά μου ένα μεγαλύτερο νόημα. Την ανάγκη να την χρησιμοποιήσω σωστά. Πιο παλιά, σκεφτόμουν ότι το θέατρο είναι κάτι άυλο. Ότι δεν είναι κάτι αναγκαίο για τη ζωή μας. Μετά, κάθισα και γύρισα το βλέμμα μου γύρω-γύρω, και τι ακριβώς είναι αναγκαίο; Όλη αυτή η υποκουλτούρα του νεομπαρόκ μέσα στην οποία υπερπληρώνουμε οτιδήποτε υγρό πίνουμε; Καφέδες ή ποτά; Οι τηλεπικοινωνίες; Ο αέρας; Το ότι το ’50 τηλεφωνούσαμε μία φορά την εβδομάδα, και τώρα κάνουμε δέκα τηλέφωνα την ημέρα, είναι κάποιου είδους ανάγκη; Αυτά είναι επινοημένες ανάγκες! Η ανάγκη του ανθρώπου να εκφράζεται, είναι basic. Η δουλειά που κάνουμε είναι σημαντική δουλειά. Και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε ως τέτοια, και πρέπει να την πουλάμε ως τέτοια. Έτσι με επηρεάζει. Και γιατί είναι σημαντική δουλειά; Οι άνθρωποι αυτοί που φοράνε μια στολή που έχει πάνω ένα εθνόσημο, από οποιοδήποτε κράτος, και κάνουνε ότι φυλάνε ποιον από ποιον; Ποιος είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε; Αυτό σκέφτομαι με την κρίση. Με ισχυροποιεί. Κάνει το backstage πιο κεφάτο, γιατί σκέφτομαι ότι υπάρχει ένας λόγος!  Είμαι στην κουζίνα ενός εστιατορίου, που έχει κάτι ωραίο να προσφέρει!

Τι εύχεσαι;

Καλά σαράντα…!! (γέλια)